અમેરિકાએ રશિયા, ચીન, મલેશિયા, થાઈલેન્ડ, તુર્કી અને સંયુક્ત આરબ અમીરાત જેવા એક ડઝનથી વધુ દેશોની 398 કંપનીઓ પર પ્રતિબંધ લગાવ્યો છે, જેમાં 19 ભારતીય કંપનીઓ પણ સામેલ છે. અમેરિકાનો આરોપ છે કે ફેબ્રુઆરી 2022માં યુક્રેન પર થયેલા હુમલા બાદથી આ કંપનીઓ રશિયાને યુદ્ધનો સાધનો આપી રહી છે, જેનો ઉપયોગ રશિયા યુદ્ધમાં કરી રહ્યું છે. આમાંની મોટાભાગની કંપનીઓ ઇલેક્ટ્રોનિક સાધનોના સપ્લાયર છે; જ્યારે કેટલીક કંપનીઓ એરક્રાફ્ટના પાર્ટસ, મશીન ટૂલ્સ વગેરે પણ સપ્લાય કરે છે. આ અંગે ભારત સરકારે હજુ સુધી કોઈ પ્રતિક્રિયા આપી નથી. અમેરિકાએ એક નિવેદન જાહેર કરીને કહ્યું છે કે ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ સ્ટેટ, ટ્રેઝરી અને કોમર્સે આ પ્રતિબંધો લગાવ્યા છે. યુએસ સ્ટેટ ડિપાર્ટમેન્ટે રશિયાના સંરક્ષણ મંત્રાલય અને સંરક્ષણ કંપનીઓના અનેક વરિષ્ઠ અધિકારીઓ પર રાજદ્વારી પ્રતિબંધો પણ લગાવ્યા છે. તેમના મતે આ પ્રતિબંધનો હેતુ થર્ડ પાર્ટી દેશોને સજા કરવાનો છે. ભારતીય કંપનીઓ પર શું છે આરોપ?
યુએસ સ્ટેટ ડિપાર્ટમેન્ટે 120 કંપનીઓની યાદી તૈયાર કરી છે. આમાં ચાર ભારતીય કંપનીઓ પણ સામેલ છે. તેમની સામેના આરોપોની વિગતો પણ તેમાં આપવામાં આવી છે. આ ચાર કંપનીઓમાં એસેન્ડ એવિએશન ઈન્ડિયા પ્રાઈવેટ લિમીટેડ, માસ્ક ટ્રાન્સ, TSMD ગ્લોબલ પ્રાઈવેટ લિમીટેડ અને ફુટ્રેવોનો સમાવેશ થાય છે. અમેરિકાએ 2 ભારતીય નાગરિકો પર પણ પ્રતિબંધો લગાવ્યા છે
યુએસ સ્ટેટ ડિપાર્ટમેન્ટના જણાવ્યા અનુસાર, એસેન્ડ એવિએશને માર્ચ 2023થી માર્ચ 2024 વચ્ચે રશિયા સ્થિત કંપનીઓને 700 થી વધુ શિપમેન્ટ મોકલ્યા છે. જેમાં લગભગ US$2 લાખ (રૂ. 1 કરોડ 68 લાખથી વધુ)ની વસ્તુઓનો સમાવેશ થાય છે. અમેરિકાએ એસેન્ડ એવિએશન સાથે સંકળાયેલા બે ભારતીય નાગરિકો પર પણ પ્રતિબંધો લગાવ્યા છે. તેમના નામ વિવેક કુમાર મિશ્રા અને સુધીર કુમાર છે. યુએસ સ્ટેટ ડિપાર્ટમેન્ટના જણાવ્યા અનુસાર, આ બંને એસેન્ડ એવિએશન સાથે જોડાયેલા છે. એસેન્ડ એવિએશન ઈન્ડિયા પ્રાઈવેટ લિમીટેડની વેબસાઈટ અનુસાર, આ કંપની માર્ચ 2017માં બની હતી. અન્ય એક ભારતીય કંપની માસ્ક ટ્રાન્સ પર જૂન 2023 થી એપ્રિલ 2024 વચ્ચે 3 લાખ ડોલર (લગભગ 2.52 કરોડ રૂપિયા)નો સામાન મોકલવાનો આરોપ છે. રશિયાએ તેનો ઉપયોગ એવિએશન સંબંધિત કામમાં કર્યો હતો. TSMD ગ્લોબલ પ્રાઈવેટ લિમિટેડ કંપની પર રશિયન કંપનીઓને 4.30 લાખ ડોલર (રૂ. 3.61 કરોડ)નો સામાન આપવાનો આરોપ છે. આમાં ઈલેક્ટ્રોનિક ઈન્ટિગ્રેટેડ સર્કિટ, સેન્ટ્રલ પ્રોસેસિંગ યુનિટ્સ અને અન્ય ફિક્સ્ડ કેપેસિટરનો સમાવેશ થાય છે. અન્ય એક કંપની ફુટ્રેવો પર આરોપ છે કે તેણે જાન્યુઆરી 2023 થી ફેબ્રુઆરી 2024 વચ્ચે રશિયાને 14 લાખ ડોલર (રૂ. 11.77 કરોડ)નો ઈલેક્ટ્રોનિક સામાન આપ્યો હતો. આ સિવાય ભારતની અભાર ટેક્નોલોજીસ એન્ડ સર્વિસ પ્રાઈવેટ લિમિટેડ, ડેનવાસ સર્વિસ પ્રાઈવેટ લિમિટેડ, ઈએમએસવાય ટેક, ગેલેક્સી બેરિંગ્સ લિમિટેડ, ઈનોવીયો વેન્ચર્સ, કેડીજી એન્જિનિયરિંગ પ્રાઈવેટ લિમિટેડ અને ખુશ્બૂ હોનિંગ પ્રાઈવેટ લિમિટેડ પર પ્રતિબંધ લાદવામાં આવ્યો છે. આ યાદીમાં લોકેશ મશીન્સ લિમિટેડ, ઓર્બિટ ફિનટ્રેડ એલએલપી, પોઇન્ટર ઇલેક્ટ્રોનિક્સ, આરઆરજી એન્જિનિયરિંગ ટેક્નોલોજીસ પ્રાઇવેટ લિમિટેડ, શાર્પલાઇન ઓટોમેશન પ્રાઇવેટ લિમિટેડ, શૌર્ય એરોનોટિક્સ પ્રાઇવેટ લિમિટેડ, શ્રીજી ઇમ્પેક્સ પ્રાઇવેટ લિમિટેડ અને શ્રેયા લાઇફ સાયન્સ પ્રાઇવેટ લિમિટેડના નામ પણ સામેલ છે. આગળ શું…આ કંપનીઓ લેવડદેવડ કરી શકશે નહીં?
નિષ્ણાતોના મતે, પ્રતિબંધો દ્વારા, કંપનીઓને SWIFT બેંકિંગ સિસ્ટમમાં બ્લેકલિસ્ટ કરવામાં આવે છે. આ કારણે આ કંપનીઓ તે દેશો સાથે લેવડદેવડ કરી શકતી નથી જે રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધમાં રશિયાની વિરુદ્ધ છે. જે કંપનીઓ પર પ્રતિબંધ લગાવવામાં આવ્યો છે તેમની સંપત્તિ પણ તે દેશોમાં ફ્રીઝ કરવામાં આવી શકે છે જે આ પ્રતિબંધની તરફેણમાં છે. અમેરિકા ઇચ્છે છે કે રશિયાની અર્થવ્યવસ્થા નબળી પડે અને તેના સંરક્ષણ ઉદ્યોગને તે સામાન ન મળે જેની મદદથી તે યુદ્ધ લડી રહ્યું છે. જો કે, આ પગલાથી ભારત-અમેરિકા સંબંધો પર વધુ અસર નહીં થાય, કારણ કે બંને દેશો વચ્ચે પહેલાથી જ સારા સંબંધો છે. અમેરિકાએ પહેલાથી જ ભારતીય કંપનીઓ પર પ્રતિબંધ લગાવી દીધો છે
જો કે આ પહેલીવાર નથી જ્યારે અમેરિકાએ ભારતીય કંપનીઓને નિશાન બનાવી હોય. આ પહેલા નવેમ્બર 2023માં એક ભારતીય કંપની પર પણ રશિયન સેનાની મદદ કરવા બદલ પ્રતિબંધ લગાવવામાં આવ્યો હતો. એપ્રિલ 2024માં ઈરાન સાથે વ્યાપાર કરતી 3 કંપનીઓ પર પણ પ્રતિબંધો લાદવામાં આવ્યા હતા. જે ભારતીય કંપનીઓને મંજૂરી આપવામાં આવી હતી તેમાં જેન શિપિંગ, પોર્ટ ઈન્ડિયા પ્રાઈવેટ લિમિટેડ અને સી આર્ટ શિપ મેનેજમેન્ટ કંપનીનો સમાવેશ થાય છે. અમેરિકાનો આરોપ છે કે આ કંપનીઓ ઈરાનમાં ડ્રોન ટ્રાન્સફર કરે છે.
અમેરિકાએ ભારતની 19 કંપનીઓ પર પ્રતિબંધ લગાવ્યો:ચીન સહિત અનેક દેશોની 379 કંપનીઓ પર પ્રતિબંધ, આરોપ – તે રશિયાને યુદ્ધ સામગ્રી સપ્લાય કરી રહી છે
