ભૂકંપ, પૂર અને વાવાઝોડાના સીન કઈ રીતે શૂટ થાય છે?:ધરતીકંપની અસર બતાવવા માટે વાઇબ્રેટરનો ઉપયોગ થાય છે; પંપની મદદથી વરસાદના સીન શૂટ કરવામાં આવે છે

પહેલા જુઓ આ બે દ્રશ્યો.. પહેલો સીન રિયલ લોકેશન્સ પર શૂટ કરવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ બીજા સીનમાં દેખાતા વરસાદને પંપ અને ફુવારાઓની મદદથી બનાવવામાં આવ્યો હતો. એ જ રીતે ‘કેદારનાથ’ ફિલ્મમાં પૂરનું દ્રશ્ય પણ ફિલ્મ સિટીના એક નાના તળાવમાં શૂટ કરવામાં આવ્યું હતું. વાસ્તવમાં, ફિલ્મોમાં પૂર અને તોફાનના દ્રશ્યો વાસ્તવિક લોકેશન પર શૂટ થઈ શકતા નથી. આવી સ્થિતિમાં, એક સેટ બનાવવામાં આવે છે, જેમાં મશીનની મદદથી હવા ઉડાડવામાં આવે છે અને પંપની મદદથી વરસાદ કરાવવામાં આવે છે. બાદમાં સાઉન્ડ અને વીએફએક્સની મદદથી દ્રશ્યો શૂટ કરવામાં આવે છે. રીલ ટુ રિયલના આ એપિસોડમાં આપણે જાણીશું કે ફિલ્મોમાં કુદરતી આફતના દ્રશ્યો કેવી રીતે શૂટ કરવામાં આવે છે. આ માટે અમે ફિલ્મ નિર્માતા કરણ કાપડિયા, મિનિએચર આર્ટિસ્ટ સર્વેશ પવાર, સિનેમેટોગ્રાફર તુષાર કાંતિ રે અને VFX એડિટર ઉપાંશુ સિંહ સાથે વાત કરી. ભૂકંપના દ્રશ્યો કેવી રીતે ફિલ્માવવામાં આવે છે?
સૌથી પહેલા જાણીએ કે ભૂકંપનો સીન કેવી રીતે ફિલ્માવવામાં આવ્યો છે. ભૂકંપના દ્રશ્યને ફિલ્માવતા પહેલા, સૌ પ્રથમ નિર્દેશક અને પ્રોડક્શન ટીમ સાથે મળીને નક્કી કરે છે કે ભૂકંપની અસર કેવી રીતે બતાવવાની છે. આ માટે આખી ટીમ ભૂકંપના કારણે બનેલી ઘટનાઓ જેવી કે ઈમારતો ધરાશાયી થવી, કાટમાળ ફેલાઈ જવું વગેરે પર સંશોધન કરે છે. આ દરમિયાન, VFX એક્સપર્ટની મદદ પણ લેવામાં આવે છે, જેથી ભૂકંપની અસર યોગ્ય રીતે બતાવી શકાય. ભૂકંપના દ્રશ્યો માટે સેટ પર બિલ્ડીંગના નાના મોડલ બનાવવામાં આવે છે. આ મોડેલો વાસ્તવિક ઇમારતો જેવા દેખાય છે. આ પછી, ભૂકંપની અસર બતાવવા માટે સેટ પર વાઇબ્રેટરનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. શૂટિંગ શરૂ થતાંની સાથે જ વાઇબ્રેટર્સ કામ કરવાનું શરૂ કરે છે. ઇમારતો હલી જાય છે, પ્રેક્ષકોને ધરતીકંપનો અનુભવ આપે છે. વધુમાં, નાના અનાજ (માટીના કણો)નો ઉપયોગ ધૂળ અને કાટમાળની અસરો ઉમેરવા માટે થાય છે, જે દ્રશ્યને વધુ વાસ્તવિક બનાવે છે. શૂટિંગ દરમિયાન, કેમેરા અનેક એંગલથી શૂટ કરે છે. આ પ્રક્રિયામાં ધુમાડો બતાવવા માટે ધુમાડો બનાવવાના મશીનોનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. આ સિવાય, બેકગ્રાઉન્ડમાં બૂમોના અવાજો અથવા વિસ્ફોટના અવાજો જેવી અસરો ઉમેરીને દ્રશ્યને વધુ નાટકીય બનાવવામાં આવે છે. શૂટિંગ બાદ બાકીનું કામ કોમ્પ્યુટર ગ્રાફિક્સની મદદથી પૂર્ણ કરવામાં આવે છે. ‘રાવણ’ ફિલ્મના શૂટિંગ દરમિયાન ઐશ્વર્યા-અભિષેક 14-15 કલાક પાણીમાં રહેતા હતા.
કરણ કાપડિયાએ ફિલ્મ ‘રાવણ’માં કામ કર્યું હતું. આ ફિલ્મમાં નદી, તળાવ અને વરસાદના દ્રશ્યો શૂટ કરવામાં આવ્યા હતા. આ ફિલ્મના અનુભવ વિશે કરણે કહ્યું કે તેનું શૂટિંગ ઘણું જોખમી હતું. ફિલ્મનું લગભગ તમામ શૂટિંગ લાઈવ લોકેશન્સ પર કરવામાં આવ્યું છે. મોટાભાગના દ્રશ્યો જંગલમાં શૂટ કરવાના હતા. આખી ટીમને 14-15 કલાક પાણીમાં રહેવું પડ્યું હતું. ‘રાવણ’ ફિલ્મમાં આપણે ઘણા દ્રશ્યો જોયા છે, જેમાં વરસાદ બતાવવામાં આવ્યો છે. કરણે જણાવ્યું કે આમાંથી કેટલાક સીન વાસ્તવિક વરસાદમાં શૂટ કરવામાં આવ્યા છે. તે જ સમયે, કેટલાક દ્રશ્યો માટે કૃત્રિમ વરસાદનું સેટઅપ તૈયાર કરવામાં આવ્યું હતું. પૂરના દ્રશ્યો માટે પંપમાંથી પાણીનો છંટકાવ કરવામાં આવે છે.
ફિલ્મોમાં દર્શાવવામાં આવેલા તમામ પૂરના દ્રશ્યો નકલી છે. તેમનું શૂટિંગ રિયલ લોકેશન પર નહીં, પરંતુ તૈયાર સેટ પર કરવામાં આવે છે. સૌ પ્રથમ, એક સેટ તૈયાર કરવામાં આવે છે, જેના પર ઘર, રસ્તા અને વૃક્ષો જેવી વસ્તુઓ બનાવવામાં આવે છે. આ તમામ મોડલ કદમાં નાના છે, પરંતુ એકદમ વાસ્તવિક લાગે છે. પછી સેટ પર નાના પંપ સ્થાપિત કરવામાં આવે છે, જેનો ઉપયોગ પાણીના છંટકાવ માટે થાય છે. દ્રશ્યના આધારે પાણીનું સ્તર વધે છે અથવા ઘટે છે. સુનામી બતાવવા માટે, મોટા પંપનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, જે સમુદ્રના મોજાની જેમ ઝડપથી પાણી ફેંકી દે છે. શૂટિંગ પૂરું થયા પછી કોમ્પ્યુટર ગ્રાફિક્સની મદદથી સાઉન્ડ ઈફેક્ટ બનાવવામાં આવે છે. આપણે ફિલ્મોમાં આવા ઘણા દ્રશ્યો જોયા છે, જેમાં જંગલોમાં આગ લાગે છે અને આખું ગામ બળી જાય છે. વાસ્તવમાં, આવા કિસ્સાઓમાં, કેટલાક દ્રશ્યો જંગલો જેવા વાસ્તવિક સ્થળોએ શૂટ કરવામાં આવે છે, જ્યારે કેટલીકવાર ફિલ્મ સિટીમાં પણ આવા ઘણા સ્થળો બનાવવામાં આવ્યા છે, જ્યાં આગના દ્રશ્યો શૂટ કરી શકાય છે. જો કે જંગલો જેવા રિયલ લોકેશન પર શૂટ કરવા માટે પરવાનગી લેવી પડે છે. વન વિભાગની પરવાનગી લીધા પછી જ અહીં શૂટિંગ શરૂ થાય છે. પરવાનગી વિના અહીં શૂટિંગ કરવું શક્ય નથી. આગને લગતા દ્રશ્યોના શૂટિંગ માટે ફાયર વિભાગની પરવાનગી લેવી પડે છે. એમ્બ્યુલન્સ અને ડોક્ટરોની ટીમ હંમેશા સેટ પર હાજર હોય છે.
કરણે જણાવ્યું કે જ્યારે પૂર, આગ અને ભૂકંપ જેવા સીન શૂટ કરવામાં આવે છે ત્યારે એક્ટર્સની સુરક્ષા માટે એમ્બ્યુલન્સ અને ડોક્ટરોની ટીમ હંમેશા સેટ પર હાજર હોય છે. મિનિએચર કેવી રીતે અને શા માટે બનાવવામાં આવે છે?
ચાલો એક ઉદાહરણ સાથે મિનિએચર મોડલના આયોજન અને પ્રક્રિયાને સમજીએ. ઉદાહરણ તરીકે, સૌ પ્રથમ, ફિલ્મના દિગ્દર્શક અને મિનિએચર એક્સપર્ટ સાથે મળીને નક્કી કર્યું હતું કે ટાઇટેનિકના ડૂબવાના દ્રશ્યને કેવી રીતે બતાવવું. વાસ્તવિક જહાજને પાણીમાં ડુબાડવું શક્ય નહોતું, તેથી નાના મોડેલો ડિઝાઇન કરવામાં આવ્યા હતા. વાસ્તવિક જહાજનું એક મોટું મોડેલ અને ઘણા નાના મોડલ ટાઇટેનિકના બનેલા હતા. મિનિએચર મોડેલોમાં નાની વિગતો પણ બનાવવામાં આવી હતી, જેમ કે જહાજના ઓરડાઓ, સીડીઓ અને દરિયાઈ મોજાની અસરને પણ ધ્યાનમાં લેવામાં આવી હતી. જ્યારે આ મિનિએચર મોડેલો તૈયાર થઈ ગયા, ત્યારે તેને પાણીમાં મૂકીને ફિલ્માવવામાં આવ્યા. જહાજ ડૂબી જવાની અસર બતાવવા માટે, નાની મોટરો અને નાના મશીનો સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા હતા, જે ધીમે ધીમે જહાજને નમાવે છે, જેના કારણે તે પાણીમાં ડૂબી જાય છે. આ સમયે, ખાસ લાઇટ્સ અને કેમેરાનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો, જેથી બધું વાસ્તવિક લાગે અને પ્રેક્ષકો ખરેખર પરિસ્થિતિ અનુભવી શકે. જહાજ ડૂબવું અને દરિયાઈ મોજાની અસર વાસ્તવિક લાગે તે માટે ફિલ્માંકન કરાયેલા દ્રશ્યોમાં VFX અને કમ્પ્યુટર ગ્રાફિક્સ ઉમેરવામાં આવ્યા હતા. ટાઇટેનિકના દ્રશ્યમાં મિનિએચર ​​​​​​ તકનીકનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો કારણ કે આ બધું વાસ્તવિક સ્કેલ પર કરવું ખૂબ મુશ્કેલ અને ખર્ચાળ હતું. પૂરના દ્રશ્યો નાના તળાવમાં શૂટ કરવામાં આવ્યા છે
પૂરના દ્રશ્યોના શૂટિંગમાં મિનિએચર મોડેલોની ભૂમિકા ઘણી વધી જાય છે. વાસ્તવમાં આવા સીનનું રિયલ લોકેશન પર શૂટિંગ શક્ય નથી. આ કારણથી એક નાનું તળાવ બનાવવામાં આવે છે અને તેમાં આખો સીન શૂટ કરવામાં આવે છે. પછી બાકીનું કામ સ્પેશિયલ ઈફેક્ટની મદદથી કરવામાં આવે છે. મિનિએચર મોડલ ઓછા સમયમાં અને ઓછા બજેટમાં બનાવવામાં આવે છે
સર્વેશ પવારે જણાવ્યું કે, મિનિએચર મૉડલ સાથે શૂટ કરવાનું બજેટ રિયલ લોકેશન પર શૂટિંગ કરતાં ઘણું ઓછું છે. જો કે, મિનિએચર મોડલ બનાવવા માટે પ્રોડક્શન ટીમ તરફથી બહુ ઓછો સમય મળે છે. કેટલીકવાર ફક્ત 7 દિવસ મળે છે. ‘કેદારનાથ’ ફિલ્મમાં પાણીની અંદરના દ્રશ્યો સ્વિમિંગ પુલમાં શૂટ કરવામાં આવ્યા હતા.
તુષાર કાંતિ રેએ કેદારનાથ ફિલ્મમાં સિનેમેટોગ્રાફર તરીકે કામ કર્યું હતું. આ ફિલ્મમાં પૂર અને તોફાનના દ્રશ્યો પણ શૂટ કરવામાં આવ્યા છે. તેના મેકિંગ અંગે તુષારે કહ્યું, ‘અમે ફિલ્મમાં મંદિરનો સીન રિયલ લોકેશન પર શૂટ કર્યો છે. પૂરનો સીન ફિલ્મ સિટીમાં શૂટ કરવામાં આવ્યો હતો. ફિલ્મ સિટીમાં એક તળાવ બનાવવામાં આવ્યું છે, જ્યાં પાણી સાથે સંબંધિત દ્રશ્યો સરળતાથી શૂટ કરી શકાય છે. ‘કેદારનાથ’ ફિલ્મમાં પાણીની અંદરના દ્રશ્યો પણ છે. આ દ્રશ્યો સ્વિમિંગ પુલમાં શૂટ કરવામાં આવ્યા હતા. ફિલ્મોમાં તોફાનના દ્રશ્યો માટે મશીનમાંથી હવા ફેંકવામાં આવે છે.
ફિલ્મોમાં જે તોફાન બતાવવામાં આવે છે તે પણ નકલી છે. તોફાનનું સેટઅપ તૈયાર કરવા માટે, ડિરેક્ટર અને પ્રોડક્શન ટીમ પહેલા નક્કી કરે છે કે વાવાઝોડું કેવું હશે, પવન કેટલો જોરથી ફૂંકાશે, કેટલો ભારે વરસાદ પડશે. પછી સેટ તૈયાર છે, જેના પર ઘરો, વૃક્ષો અને છોડ બધા છે. મજબૂત પવનનો દેખાવ બનાવવા માટે, પવન ઉત્પન્ન કરતી મશીનો સ્થાપિત કરવામાં આવી છે. જ્યારે પવનની સાથે ભારે વરસાદ હોય ત્યારે છંટકાવ અથવા નળી (એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ પાણી પહોંચાડવા માટે વપરાતી લાંબી નળી)નો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. કેટલીકવાર, વરસાદની અસરને વધુ વધારવા માટે, ઉપરથી પાણી પણ છોડવામાં આવે છે. પછી શૂટિંગ પછી, સાઉન્ડ એન્જિનિયર વીજળી, પવન અને વરસાદના અવાજોને રેકોર્ડ કરે છે અને તેને દ્રશ્યમાં મૂકે છે. આ ઉપરાંત, દ્રશ્યને સંપૂર્ણ દેખાવ આપવા માટે કમ્પ્યુટર ગ્રાફિક્સનો પણ ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. VFX વગર પૂર અને તોફાનના દ્રશ્યો બનાવવું અશક્ય છે.
ઉપાંશુ સિંહે જણાવ્યું કે કુદરતી આફતના દ્રશ્યો શૂટ કરવામાં VFX મહત્ત્વની ભૂમિકા ભજવે છે. જેમ કે ભૂકંપને રિયલ લોકેશન પર શૂટ કરી શકાતો નથી. આ કારણોસર, દ્રશ્યને વાસ્તવિક બનાવવા માટે VFX નો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.