અમેરિકન સ્પેસ એજન્સી નાસાએ સૌરમંડળના સૌથી મોટા ગ્રહ ગુરુનો ત્રીજો સૌથી મોટો ચંદ્ર IO પર જ્વાળામુખી ફાટવાનો વીડિયો જાહેર કર્યો છે. આ વીડિયો નાસા દ્વારા તેના જુનો મિશનના અવકાશયાનમાંથી રેકોર્ડ કરવામાં આવ્યો છે. આ વીડિયો સ્પેસ એજન્સીએ સોશિયલ મીડિયા પર પોસ્ટ કર્યો છે. આ વીડિયોમાં ચંદ્ર IOની સપાટી પરથી લાવા નીકળતો જોવા મળે છે. IOને આપણા સૌરમંડળમાં સૌથી સક્રિય જ્વાળામુખી ચંદ્ર માનવામાં આવે છે. તેની સપાટી પર 400થી વધુ સક્રિય જ્વાળામુખી છે, જેમાં સતત વિસ્ફોટ થાય છે અને લાવા બહાર આવે છે. નાસાના જુનો મિશનના સંશોધનથી IO પર જ્વાળામુખીની પ્રવૃત્તિના 44 વર્ષ જૂના રહસ્યને સમજવામાં મદદ મળી છે. IO પર જ્વાળામુખી વિસ્ફોટનો પ્રથમ ફોટો 1979 માં લેવામાં આવ્યો હતો. અહીં ઘણા તળાવો છે જેમાં પીગળેલા લાવા છે. IO કેટલો શક્તિશાળી છે? જ્વાળામુખીનો લાવા જે ગુરુના ચંદ્ર IO પર ફાટી નીકળે છે તે મેગ્માના મહાસાગરોને બદલે મેગ્મા ચેમ્બરમાંથી આવે છે. નેચર ડોટ કોમ અનુસાર, તેની સપાટી પર જ્વાળામુખી ફાટવાને કારણે તેનો આકાર બદલાતો રહે છે. IOની શોધ સૌપ્રથમ 1610માં વૈજ્ઞાનિક ગેલિલિયો ગેલિલી દ્વારા કરવામાં આવી હતી. જો કે, 1979માં વૈજ્ઞાનિક લિન્ડા એ દ્વારા જ્વાળામુખી સક્રિય હોવાનું જાણવા મળ્યું હતું. મોરાબીટોએ તેને લાદ્યો હતો. જુનો મિશનના મુખ્ય સંશોધક સ્કોટ બોલ્ટને જણાવ્યું હતું કે, લિન્ડાની શોધ બાદથી વૈજ્ઞાનિકો એ વિશે ઉત્સુક હતા કે IOની સપાટીમાંથી લાવા કેવી રીતે બહાર આવી રહ્યો છે. IOની તપાસ કેવી રીતે કરવામાં આવી? ચંદ્ર IO પરના જ્વાળામુખીમાંથી ફાટી નીકળેલા લાવાની પ્રથમ તસવીર નાસાના વોયેજર 1 અવકાશયાન દ્વારા 1979માં લેવામાં આવી હતી. ચંદ્ર IO ગુરુની આસપાસ લંબગોળ ભ્રમણકક્ષામાં ફરે છે. ગુરુનું ગુરુત્વાકર્ષણ તેના પર દબાણ લાવે છે, જેના કારણે તે કદમાં સંકોચાય છે. સંકોચનને કારણે તેની અંદર ગરમી વધે છે અને આંતરિક સ્તરો પર દબાણ વધે છે, જેના કારણે અંદર ખડકો ઓગળવાથી લાવા બને છે. આ લાવા જ્વાળામુખીના રૂપમાં સપાટી પર ફૂટે છે. 2023-24માં નાસાના જુનો મિશનએ ડોપ્લર પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરીને ગુરુત્વાકર્ષણ સંબંધિત સચોટ ડેટા એકત્રિત કર્યો. આનાથી જાણવા મળ્યું કે, IO પરનો મેગ્મા સમુદ્રમાં નહીં પણ ચેમ્બરમાં અસ્તિત્વ ધરાવે છે.
