‘AI હજી શીખે છે, ખોટું પણ બોલે છે’:પ્રો. હરારીએ કહ્યું- આ કારણે દર બે-ત્રણ વર્ષે વ્યવસાય બદલવો પડી શકે

જેરુસલેમની હીબ્રુ યુનિવર્સિટીના પ્રોફેસર અને ઈતિહાસકાર, યુવલ નોહ હરારીએ જણાવ્યું હતું કે, AI જૂઠું પણ બોલી શકે છે , જે તેના સૌથી મોટા જોખમોમાંનું એક છે. AIના ઘણા ફાયદા પણ છે, પરંતુ એવો ડર છે કે મનુષ્ય ખરાબ ઈરાદા માટે AIનો ઉપયોગ કરી શકે છે. AIને કારણે દુનિયા કેટલી ઝડપથી બદલાઈ રહી છે,​​​​​​​ આના પર હરારીએ ભાસ્કરના રોમેશ સાહુ સાથે વિશેષ વાત કરી. વાંચો વાતચીતની ખાસ વાતો… 1. તમે AIને ‘એલિયન ઇન્ટેલિજન્સ’ કહો છો? આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ એ AIનો શાબ્દિક અર્થ છે, પરંતુ હું તેને એલિયન ઇન્ટેલિજન્સ કહું છું કારણ કે કૃત્રિમ અર્થ, જે આપણે બનાવીએ છીએ અને આપણે નિયંત્રિત કરીએ છીએ. પરંતુ AIની વિશેષતા એ છે કે તે પોતાની જાતે શીખી શકે છે અને સતત ફેરફારો કરી શકે છે. AIનું અલ્ગોરિધમ તેના પોતાના પર વિકાસ કરી રહ્યું છે. હવે AI બનાવનારા એન્જિનિયરોએ કહી શકતા નથી કે તે કયા આધારે નિર્ણય લઈ રહ્યું છે. AI દ્વારા અમે ખરેખર બીજી પ્રજાતિ બનાવી રહ્યા છીએ, જેમ કે અન્ય ગ્રહના લોકો! 2. AI તેના પ્રારંભિક તબક્કામાં છે, તેનું ભવિષ્ય કેટલું અદ્યતન હશે? અમે ChatGPT અથવા અન્ય AI ટૂલ્સ જોવા માટે ઉત્સાહિત છીએ, પરંતુ આ માત્ર શરૂઆત છે. રૂપકાત્મક રીતે, આપણે કહી શકીએ કે AIની દ્રષ્ટિએ આપણે અત્યારે અમીબા છીએ, ડાયનાસોર આવવાના બાકી છે. અમીબામાંથી ડાયનાસોર અને પછી માનવમાં આવવાની પ્રક્રિયામાં અબજો વર્ષ લાગ્યાં, પરંતુ જે રોકેટની ઝડપે AIનો વિકાસ થઈ રહ્યો છે, તેને ડાયનાસોર બનવામાં માત્ર થોડાક દાયકા લાગશે. આવનારા 20 વર્ષોમાં AI કઈ શક્તિ જાહેર કરશે તે કોઈ જાણતું નથી. 3. શું AI પણ ખોટું બોલી શકે છે? હા, આ તેના સૌથી મોટા જોખમોમાંથી એક છે. જ્યારે OpenAI એ GPT-4 લોન્ચ કર્યું, ત્યારે તેનું પરીક્ષણ કરવા માટે તેઓએ તેને કેપ્ચા પઝલ ઉકેલવા કહ્યું. GPT આ કરવા સક્ષમ ન હતું. સંશોધકોએ તેને TaskRabbit નામના વેબ પેજની ઍક્સેસ આપી. GPTએ એક વ્યક્તિને તે અંધ હોવાનું ખોટું બોલીને કામ સોંપ્યું હતું. એલ્ગોરિધમ બનાવનાર એન્જિનિયરો પણ આશ્ચર્યચકિત હતા કે તે કેવી રીતે પોતે જૂઠું બોલતા શીખી ગયું. 4. આનાથી વસ્તુઓમાં કેટલો ફેરફાર થશે? AIના ઘણા ફાયદા પણ છે, પરંતુ એવો ડર છે કે મનુષ્ય ખરાબ ઈરાદા માટે AIનો ઉપયોગ કરી શકે છે, કારણ કે તે એક શક્તિશાળી ટેક્નોલોજી છે. તેનાથી વિશ્વમાં અસમાનતા વધી શકે છે. જે પણ દેશો AIમાં નિપુણતા ધરાવે છે તે વિશ્વ પર રાજ કરશે. વર્તમાન પરિસ્થિતિમાં AIની રેસમાં માત્ર બે જ દેશ આગળ છે, અમેરિકા અને ચીન. આ બંને પાસે વધુ પડતી લશ્કરી શક્તિ હશે. કદાચ આવનારા 5 વર્ષોમાં AI સમગ્ર વિશ્વની પરંપરાગત સૈન્યને સંપૂર્ણપણે અપ્રચલિત કરી શકે છે! આવતીકાલે જ્યારે સંપૂર્ણ સ્વાયત્ત શસ્ત્રો હશે, ત્યારે હાલના યુદ્ધ વિમાનો, જહાજો અને ટેન્કો જંક બની જશે. 5. હંમેશા એવો ડર રહે છે કે AI નોકરીઓ ખતમ કરી દેશે? હા, AI દ્વારા અનેક પ્રકારની નોકરીઓ નાશ પામશે. કોણ જાણે છે, કાલે AI મારા કરતાં વધુ સારું પુસ્તક લખી શકે છે. GPT મારી યુનિવર્સિટીના મોટાભાગના સંશોધકો કરતાં વધુ સારા જવાબો લખે છે. જો કે AI હોવા છતાં નોકરીઓ હશે, તમારે સતત બદલાવવું પડશે અને નોકરીઓ માટે તમારી જાતને ટ્રેન્ડમાં રાખવી પડશે. માનવીઓ માટે આ સૌથી મોટો પડકાર હશે, કારણ કે દર બે-ત્રણ વર્ષે નવો વ્યવસાય શીખવો એ આપણા મનુષ્યો માટે ખૂબ જ મુશ્કેલ કાર્ય છે. આ કિસ્સામાં તમારા મશીન સાથે સ્પર્ધા છે અને આ તણાવ પેદા કરશે. 6. સ્માર્ટફોન અને સોશિયલ મીડિયા મનુષ્યોને કેવી રીતે અસર કરે છે? હું ભાગ્યે જ મોબાઈલ ફોનનો ઉપયોગ કરું છું. આનું એક કારણ ગોપનીયતા છે કારણ કે AI દ્વારા અમારી સતત દેખરેખ રાખવામાં આવે છે. બીજું કારણ એ છે કે મોબાઈલ આપણા નિર્ણયોને પ્રભાવિત કરી રહ્યો છે. અલ્ગોરિધમ આપણી નબળાઈઓ શીખે છે, આપણું ધ્યાન કેવી રીતે ખેંચવું, કઈ રીતે આપણને વસ્તુઓ વેચવી. જે લોકો આખો દિવસ મોબાઈલ હાથમાં લઈને સ્ક્રોલ કરતા રહે છે, તેમનું મન તેમના નિયંત્રણમાં નથી હોતું. હું કોઈને મારા મગજમાં ઘૂસવા દેતો નથી, હું આખો સમય સોશિયલ મીડિયા પર સ્ક્રોલ કરવાને બદલે પુસ્તકો વાંચું છું. 7. તમે તેનાથી કેવી રીતે દૂર રહેશો? જેમ કે વધુ પડતું ખાવું, ખાસ કરીને જંક ફૂડ સ્વાસ્થ્ય માટે સારું નથી. એ જ રીતે, ઘણી બધી માહિતી મગજ માટે સારી નથી અને અમે સોશિયલ મીડિયામાંથી આ જંક માહિતી લઈ રહ્યા છીએ. વધુ માહિતીનો અર્થ વધુ જ્ઞાન નથી. ખોરાક પચવામાં સમય લાગે છે, તેવી જ રીતે તમારા મગજને માહિતી પચાવવા માટે સમય આપો. હું માહિતી ડાયજેસ્ટ કરવા માટે સમય કાઢું છું. જ્યારે માહિતીની વાત આવે છે, ત્યારે હું લાંબી માહિતી પર ઝડપથી જાઉં છું, જેથી હું મારા મગજને બધી જંક માહિતીથી દૂર કરી શકું. જેમ કે મને હમણાં જ ઘણી બધી માહિતી મળી છે, હવે હું તેના પર ઉપવાસ કરીશ. આ માટે હું મુંબઈમાં વિપશ્યના ધ્યાન માટે જઈશ. હું દરરોજ 2 કલાક ધ્યાન પણ કરું છું. 8. તમે ઈઝરાયલના છો, હમાસ સાથે ચાલી રહેલા યુદ્ધનો ઉકેલ શું હોઈ શકે? ઈઝરાયલ-પેલેસ્ટાઈન મુદ્દે સમસ્યા એ છે કે, બંને દેશો એકબીજાના અસ્તિત્વને સંપૂર્ણપણે નકારી રહ્યા છે. જ્યારે બંને સરકારો સ્વીકારશે કે બીજી બાજુને પણ જીવવાનો અને અસ્તિત્વનો અધિકાર છે ત્યારે જ શાંતિ રહેશે. જ્યારે આપણે આ બે સત્યોને સ્વીકારીશું ત્યારે ઈઝરાયલ અને પેલેસ્ટાઈનની સમસ્યા આપોઆપ હલ થઈ જશે. 9. માણસો પર વિશ્વાસ રાખીને જ ઉકેલ આવશે AI વિકસાવવા કરતાં આપણે માણસો તરીકે એકબીજા પર વિશ્વાસ કરવા માટે વધુ રોકાણ કરવાની જરૂર છે. AI આપણા માણસો વચ્ચે શાંતિ જાળવી શકતું નથી. અમે AI પર ઘણું રોકાણ કરી રહ્યા છીએ, પરંતુ અમે અમારા પોતાના મન અને શાંતિ વિકસાવવા માટે કંઈપણ રોકાણ નથી કરી રહ્યા. મોટી મોટી કંપનીઓના નેતાઓ સાથે વાત કરો, તેઓ ટેક્નોલોજી બનાવવામાં ખૂબ વ્યસ્ત છે, પરંતુ તેમની પાસે ભાઈચારો, પ્રેમ વગેરે માટે તેમના મન અને મગજનો વિકાસ કરવાનો સમય નથી.