પ્રખ્યાત ફિલ્મ ડિરેક્ટર, પટકથા લેખક અને પ્રોડ્યૂસર શ્યામ બેનેગલનું સોમવારે 23 ડિસેમ્બરે મુંબઈમાં અવસાન થયું. તેમણે મુંબઈ સેન્ટ્રલની વોકહાર્ટ હોસ્પિટલમાં અંતિમ શ્વાસ લીધા. તેમના અંતિમ સંસ્કાર આજે શિવાજી પાર્ક ઇલેક્ટ્રિક ક્રિમેટોરિયમમાં કરવામાં આવશે. તેમનો પાર્થિવ દેહ અંતિમ સંસ્કાર માટે એમ્બ્યુલન્સમાં સ્મશાનગૃહ પહોંચ્યો છે. એમ્બ્યુલન્સમાં અભિનેતા અતુલ તિવારી પણ હાજર હતા. સૌથી વધુ નેશનલ એવોર્ડ જીતવાનો રેકોર્ડ શ્યામ બેનેગલના નામે છે. તેમને 8 ફિલ્મો માટે આ એવોર્ડથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા છે. પિતાના કેમેરા સાથે પ્રથમ ફિલ્મ બનાવી
શ્યામ સુંદર બેનેગલનો જન્મ 14 ડિસેમ્બર, 1934ના રોજ હૈદરાબાદમાં એક બ્રાહ્મણ પરિવારમાં થયો હતો. તેણે અર્થશાસ્ત્રનો અભ્યાસ કર્યો. બાદમાં ફોટોગ્રાફી શરૂ કરી. તેમને બોલિવૂડમાં આર્ટ સિનેમાના પિતા પણ માનવામાં આવે છે. જ્યારે તે બાર વર્ષના હતા ત્યારે તેમણે પોતાના ફોટોગ્રાફર પિતા શ્રીધર બી સાથે કામ કર્યું હતું. બેનેગલ દ્વારા આપવામાં આવેલ કેમેરા પર તેમની પ્રથમ ફિલ્મ બનાવી. તેમના પરિવારમાં તેમની પત્ની નીરા બેનેગલ અને પુત્રી પિયા બેનેગલ છે. 14મી ડિસેમ્બરે 90મો જન્મદિવસ ઉજવ્યો નસીરુદ્દીન શાહ, ઓમ પુરી, સ્મિતા પાટીલ જેવા કલાકારો હિન્દી સિનેમાને આપ્યા શ્યામ બેનેગલની ફિલ્મોએ ભારતીય સિનેમાને મહાન કલાકારો આપ્યા, જેમાં નસીરુદ્દીન શાહ, ઓમ પુરી, અમરીશ પુરી, અનંત નાગ, શબાના આઝમી, સ્મિતા પાટીલ અને સિનેમેટોગ્રાફર ગોવિંદ નિહલાની અગ્રણી છે. જવાહરલાલ નેહરુ અને સત્યજીત રે પર ડોક્યુમેન્ટ્રી બનાવવા ઉપરાંત, તેમણે દૂરદર્શન માટે ‘યાત્રા’, ‘કથા સાગર’ અને ‘ભારત એક ખોજ’ સિરિયલોનું નિર્દેશન પણ કર્યું હતું. ‘પદ્મશ્રી’ અને ‘પદ્મ ભૂષણ’થી સન્માનિત, 24 ફિલ્મો કરી
શ્યામે 24 ફિલ્મો, 45 ડોક્યુમેન્ટ્રી અને 15 એડ ફિલ્મો બનાવી છે. તેમણે ‘ઝુબૈદા’, ‘ધ મેકિંગ ઓફ ધ મહાત્મા’, ‘નેતાજી સુભાષ ચંદ્ર બોઝઃ ધ ફર્ગોટન હીરો’, ‘મંડી’, ‘આરોહણ’, ‘વેલકમ ટુ સજ્જનપુર’ જેવી ડઝનેક શ્રેષ્ઠ ફિલ્મોનું દિગ્દર્શન કર્યું. ફિલ્મ ઉદ્યોગમાં તેમના યોગદાન માટે, તેમને 1976માં ‘પદ્મશ્રી’ અને 1991માં ‘પદ્મ ભૂષણ’થી નવાજવામાં આવ્યા હતા. આ સિવાય તેમના ખાતામાં 8 નેશનલ એવોર્ડ છે. સૌથી વધુ નેશનલ એવોર્ડ જીતવાનો રેકોર્ડ તેમના નામે છે. બેનેગલને 2005માં ભારતીય સિનેમાના સર્વોચ્ચ સન્માન દાદાસાહેબ ફાળકે એવોર્ડ પણ આપવામાં આવ્યો હતો. પહેલી ફિલ્મ ‘અંકુર’ 1974માં બની હતી અને છેલ્લી ફિલ્મ ‘મુજીબ’ 2023માં બનાવી હતી શ્યામ બેનેગલે 1974માં પોતાની પહેલી ફિલ્મ ‘અંકુર’ બનાવી હતી. આ ફિલ્મમાં તેણે આંધ્રપ્રદેશના ખેડૂતોના મુદ્દા ઉઠાવ્યા હતા. જ્યારે, ‘મુજીબ – ધ મેકિંગ ઓફ અ નેશન’ તેની છેલ્લી ફિલ્મ હતી. મુજીબનું શૂટિંગ બે વર્ષ સુધી ચાલ્યું હતું. આ ફિલ્મ મુજીબુર રહેમાનના જીવન પર આધારિત હતી. શ્યામ બેનેગલ ગુરુ દત્તના પિતરાઈ ભાઈ છે
તેઓ પ્રખ્યાત અભિનેતા અને ફિલ્મ નિર્માતા ગુરુ દત્તના પિતરાઈ ભાઈ છે. શ્યામના પિતાને સ્ટીલ ફોટોગ્રાફીનો શોખ હતો. શ્યામ પણ અવારનવાર બાળકોના ફોટોગ્રાફ્સ લેતા હતા. પોતાની પહેલી ફિલ્મ ‘અંકુર’ બનાવતા પહેલા તેમણે એડ એજન્સીઓ માટે ઘણી એડ ફિલ્મો બનાવી હતી. ફિલ્મો અને જાહેરાતો બનાવતા પહેલા શ્યામ કોપી રાઈટર તરીકે કામ કરતા હતા. શ્યામ બેનેગલના અવસાન પર સેલિબ્રિટીઓએ આપી શ્રદ્ધાંજલિ… શેખર કપૂરઃ શ્યામ બેનેગલ સિનેમામાં નવી લહેર લાવ્યા. અંકુર, મંથન જેવી અગણિત ફિલ્મોથી ભારતીય સિનેમાની દિશા બદલી નાખનાર વ્યક્તિ તરીકે તેમને હંમેશા યાદ કરવામાં આવશે. તેણે શબામા આઝમી અને સ્મિતા પાટિલ જેવા મહાન કલાકારોને સ્ટાર બનાવ્યા. વિદાય મારા મિત્ર અને માર્ગદર્શક. સુધીર મિશ્રાઃ શ્યામ બેનેગલે એક વાત શ્રેષ્ઠ રીતે વ્યક્ત કરી હોય તો તે છે સામાન્ય ચહેરાઓ અને સામાન્ય જીવનની કવિતા! ઇલા અરુણ: ‘મારા માર્ગદર્શક શ્યામ બેનેગલના અવસાનથી હું આઘાતમાં છું અને હૃદયથી ભાંગી પડ્યો છું. મને લાગે છે કે મેં મારા પિતાને ગુમાવ્યા છે.