દેશના પૂર્વ વડાપ્રધાન ડો.મનમોહન સિંહના નિધનથી માત્ર ભારતમાં જ નહીં પરંતુ પાડોશી દેશ પાકિસ્તાનમાં પણ લોકો શોકમાં છે. તેમના અવસાન બાદ પાકિસ્તાનના પંજાબ પ્રાંતના ચકવાલ જિલ્લામાં તેમના વતન ગામ ગાહમાં એક શોકસભાનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. જેમાં લોકોએ ડૉ.મનમોહન સિંહના નિધન પર શોક વ્યક્ત કર્યો હતો. ગામના લોકો કહે છે કે એવું લાગે છે કે અમારા પરિવારનો કોઈ સભ્ય અમારાથી દૂર ગયો. ગાહ ગામના કેટલાક વીડિયો ભારતને મોકલવામાં આવ્યા છે, જેમાં ગામના લોકો શોક વ્યક્ત કરી રહ્યા છે અને શોકસભા યોજીને ડૉ.મનમોહન સિંહને શ્રદ્ધાંજલિ આપી રહ્યા છે. ગામ ગાહના રહેવાસી શિક્ષક અલ્તાફ હુસૈને કહ્યું છે કે મનમોહન સિંહના નિધન પર શોક વ્યક્ત કરવા માટે સ્થાનિક લોકોના જૂથે શોકસભાનું આયોજન કર્યું હતું. જેમાં મોટી સંખ્યામાં લોકોએ હાજરી આપી હતી અને મનમોહન સિંહના કામની સાથે તેમની સારી બાબતોને યાદ કરી હતી. અલ્તાફ હુસૈન એ જ શાળામાં શિક્ષક છે જ્યાં મનમોહન સિંહ ચોથા ધોરણ સુધી ભણ્યા હતા. તેમની યાદો અહીં સચવાયેલી છે. મનમોહને આ ગામમાં ગીઝર અને સોલાર લાઇટ પણ લગાવી હતી. મનમોહને ગામ માટે ઘણા કામો કરાવ્યા
ગ્રામીણ રાજા અબ્દુલ ખાલિક જણાવે છે કે જ્યારે મનમોહન સિંહ ભારતના વડાપ્રધાન હતા ત્યારે તેમણે ગાહમાં ગર્લ્સ હાઈસ્કૂલ, બાળકોની હાઈસ્કૂલ, એક પશુ ચિકિત્સા હોસ્પિટલ બનાવી હતી, તેમણે ગાહ સુધીનો પાકો રસ્તો પણ બનાવ્યો હતો. રાજા અબ્દુલે મનમોહન સિંહ વિશે પણ એક ટુચકો શેર કર્યો. તેમણે કહ્યું કે મનમોહન સિંહે ગામની મસ્જિદમાં ગીઝર પણ લગાવ્યું હતું. તેનું કારણ એ હતું કે એક વખત હું મનમોહન સિંહ સાથે વાત કરી રહ્યો હતો. તેમણે (મનમોહને) કહ્યું હતું કે લોકો મસ્જિદમાં નમાઝ અદા કરે છે, પરંતુ જે પાણીથી તેઓ હાથ-પગ ધોવે છે તે ઠંડુ રહે છે. તેણે મસ્જિદમાં ગીઝર લગાવવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી. રાજા અબ્દુલના કહેવા પ્રમાણે, મનમોહન સિંહને કહેવામાં આવ્યું હતું કે ગામમાં 3 મસ્જિદો છે. આ પછી મનમોહને ભારતમાંથી 3 ગીઝર ગામમાં મોકલ્યા, જે આજે પણ ગામની મસ્જિદોમાં વપરાય છે. ગાહ ગામમાં ડો.મનમોહન સિંહની યાદોની તસવીરો… એન્જિનિયર મોકલીને શાળામાં સોલાર સિસ્ટમ લગાવી
વાસ્તવમાં ડૉ.મનમોહન સિંહે ભારતના વડાપ્રધાન રહીને પોતાના વતનના ગામ ગાહ માટે ઘણું કર્યું. તેણે જે શાળામાં અભ્યાસ કર્યો ત્યાં સોલાર સિસ્ટમ લગાવી. તેણે ભારતીય એન્જિનિયરો મોકલીને આ કામ કરાવ્યું. એટલું જ નહીં ગામમાં લગાવવામાં આવેલી સોલાર લાઈટો પણ તેમનું યોગદાન છે. ગામના લોકોનું કહેવું છે કે વર્ષ 2004માં જ્યારે ડૉ.મનમોહન સિંહ ભારતના વડાપ્રધાન બન્યા ત્યારે તેમની સાથે ગાહ ગામનું ભાગ્ય પણ બદલાઈ ગયું હતું. અલબત્ત, મનમોહન સિંહ જ્યારે વડાપ્રધાન હતા ત્યારે ક્યારેય પાકિસ્તાન ગયા નહોતા કે તેમના ગામની મુલાકાત લીધી ન હતી, પરંતુ તેમણે ક્યારેય આ વિશે વિચારવાનું બંધ કર્યું નહોતું. મનમોહન સિંહના પિતા કાપડના વેપારી હતા
ડૉ. મનમોહન સિંઘના પિતા ગુરમુખ સિંહ કાપડના વેપારી હતા, અને તેમની માતા અમૃત કૌર ગૃહિણી હતી. તેમનું બાળપણ પાકિસ્તાનના ગાહ ગામમાં વીત્યું હતું. તેના મિત્રો તેને ‘મોહના’ કહીને બોલાવતા હતા. ગાહ ગામ ઇસ્લામાબાદથી દક્ષિણ-પશ્ચિમમાં લગભગ 100 કિલોમીટર દૂર છે. ડૉ. સિંહના જન્મ સમયે આ ગામ જેલમ જિલ્લાનો ભાગ હતું, પરંતુ 1986માં તેને ચકવાલ જિલ્લામાં સામેલ કરવામાં આવ્યું હતું. શાળામાં રિપોર્ટ કાર્ડ રાખવામાં આવ્યું છે
ડૉ. મનમોહન સિંહે તેમનું પ્રારંભિક શિક્ષણ ગાહ ગામની સૌથી પ્રતિષ્ઠિત સરકારી શાળામાંથી મેળવ્યું હતું. આજે પણ તેનો રોલ નંબર શાળાના રજિસ્ટરમાં 187 તરીકે નોંધાયેલો છે અને પ્રવેશની તારીખ 17 એપ્રિલ 1937 છે. તેમની જન્મ તારીખ 4 ફેબ્રુઆરી 1932 અને જાતિ ‘કોહલી’ તરીકે નોંધવામાં આવી છે. તેણે ચોથા ધોરણ સુધી અહીં અભ્યાસ કર્યો છે અને તમામ વર્ગોના રિપોર્ટ કાર્ડ શાળામાં સચવાયેલા છે. ડૉ.મનમોહન ક્યારેય ગામડામાં ગયા નહોતા
ગાહ ગામના લોકો કહે છે કે ડૉ.મનમોહન સિંહ તેમના જીવનકાળ દરમિયાન ગાહની મુલાકાત લઈ શક્યા નહોતા, પરંતુ હવે તેઓ નથી રહ્યા, દરેક વ્યક્તિ ઈચ્છે છે કે તેમના પરિવારનો કોઈ સભ્ય આ ગામની મુલાકાત લે. મનમોહન સિંહના કેટલાક સહાધ્યાયી, જેઓ હવે નથી રહ્યા, તેમણે 2004માં તેમના વડાપ્રધાન બનવા પર ખુશી વ્યક્ત કરી હતી. તેમના સહપાઠીઓના પરિવારો હજુ પણ ગામમાં રહે છે અને મનમોહન સિંહ સાથેના તેમના જૂના સંબંધો પર ગર્વ અનુભવે છે.
પાકિસ્તાનમાં મનમોહન માટે તેમના પૈતૃક ગામમાં પણ શોક:ક્યારેય ન જઈ શક્યા પણ ગીઝર-સોલાર લાઈટો લગાવી દીધી; શાળાએ સાચવી માર્કશીટ
