ભારતમાં શાળાએ જતા વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યામાં ઘટાડો થયો છે. સરકારી આંકડા મુજબ, વર્ષ 2023-24માં લગભગ 37 લાખ વિદ્યાર્થીઓએ શાળા છોડી દીધી છે, જેમાં 16 લાખ છોકરીઓનો સમાવેશ થાય છે. વર્ષ 2022-23ની સરખામણીમાં 2023-24માં શાળા છોડનારા વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યા વધુ છે. શિક્ષણ મંત્રાલયના ઈન્ટિગ્રેટેડ ડિસ્ટ્રિક્ટ એજ્યુકેશન ઈન્ફોર્મેશન સિસ્ટમ (UDISE)ના રિપોર્ટમાં આ ડેટા સામે આવ્યો છે. રિપોર્ટ અનુસાર, 2022-23માં કુલ 25.17 કરોડ વિદ્યાર્થીઓ શાળાઓમાં નોંધાયા હતા, જ્યારે 2023-24માં આ સંખ્યા ઘટીને 24.80 કરોડ થઈ હતી અને 2021-2022માં 26.52 કરોડની આસપાસ હતી. આ મુજબ, પ્રાથમિક, ઉચ્ચ પ્રાથમિક અને ઉચ્ચતર માધ્યમિક શાળાઓમાં નોંધણીમાં 37.45 લાખ વિદ્યાર્થીઓનો ઘટાડો થયો છે. આમ, 2023-24માં છોકરીઓની નોંધણીમાં 16 લાખનો ઘટાડો થયો હતો, જ્યારે છોકરાઓની નોંધણીમાં 21 લાખનો ઘટાડો થયો હતો. લઘુમતીઓની ભાગીદારી
UDISE 2023-24એ પ્રથમ વખત વિદ્યાર્થીઓનો વ્યક્તિગત ડેટા અને તેમના આધાર નંબરો સ્વૈચ્છિક ધોરણે એકત્રિત કર્યા. 2023-24 સુધીમાં 19.7 કરોડ વિદ્યાર્થીઓ તેમના આધાર નંબર શેર કર્યા. કુલ નોંધણીમાંથી 20% વિદ્યાર્થીઓ લઘુમતી સમુદાયના હતા. તેમાંથી 79.6% મુસ્લિમ, 10% ખ્રિસ્તી, 6.9% શીખ, 2.2% બૌદ્ધ, 1.3% જૈન અને 0.1% પારસી સમુદાયો હતા. SC, ST, OBC અને છોકરીઓની શ્રેણીમાં આ ઘટાડો
રિપોર્ટ અનુસાર, રાષ્ટ્રીય સ્તરે નોંધાયેલ (UDISE ડેટા મુજબ), 26.9% વિદ્યાર્થીઓ સામાન્ય વર્ગમાંથી, 18% અનુસૂચિત જાતિમાંથી, 9.9% અનુસૂચિત જનજાતિમાંથી અને 45.2% અન્ય પછાત વર્ગના છે. અહેવાલમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે શાળાઓ, શિક્ષકો અને નોંધાયેલા વિદ્યાર્થીઓની ઉપલબ્ધતા દરેક રાજ્યમાં બદલાય છે. ‘ઘોસ્ટ વિદ્યાર્થીઓ’ની ઓળખ
વ્યક્તિગત ડેટામાંથી નકલી વિદ્યાર્થીઓ (‘ઘોસ્ટ વિદ્યાર્થીઓ’)ની ઓળખ અને સરકારની યોજનાઓનો લાભ યોગ્ય વિદ્યાર્થી સુધી પહોંચાડવામાં મદદ મળી. આનાથી બચત અને સરકારી ખર્ચનું વધુ સારું સંચાલન શક્ય બન્યું. એક વરિષ્ઠ અધિકારીએ જણાવ્યું કે આ પ્રથમ વખત છે જ્યારે રાષ્ટ્રીય સ્તરે વ્યક્તિગત વિદ્યાર્થીઓનો ડેટા એકત્રિત કરવામાં આવ્યો છે. તેથી, આ ડેટા 2021-22 અથવા તેના પહેલાના ડેટા સાથે તુલનાત્મક નથી. આ પ્રક્રિયા શાળાકીય ડેટાથી અલગ છે, જે શિક્ષણ પ્રણાલીની વાસ્તવિક સ્થિતિને દર્શાવે છે. રાજ્યોમાં શાળાઓ અને વિદ્યાર્થીઓનો ગુણોત્તર
ઉત્તર પ્રદેશ, મધ્યપ્રદેશ, આસામ, ઓડિશા, આંધ્ર પ્રદેશ, હિમાચલ પ્રદેશ, જમ્મુ અને કાશ્મીર, ઉત્તરાખંડ અને રાજસ્થાનમાં વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યા કરતાં શાળાઓની સંખ્યા વધુ છે. તે જ સમયે, તેલંગાણા, પંજાબ, પશ્ચિમ બંગાળ, હરિયાણા, ગુજરાત, મહારાષ્ટ્ર, તમિલનાડુ, દિલ્હી અને બિહારમાં, વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યા શાળાઓ કરતાં વધુ છે. રિપોર્ટમાં જણાવાયું છે કે નવી ડેટા સિસ્ટમ વિદ્યાર્થીઓના ડ્રોપઆઉટ અને શિક્ષણમાં પ્રગતિને સચોટ રીતે ટ્રૅક કરશે, જે રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ 2020ના લક્ષ્યોને પ્રાપ્ત કરવામાં મદદ કરશે. દેશની માત્ર 57 ટકા શાળાઓમાં કોમ્પ્યુટર
શિક્ષણ મંત્રાલયના આંકડા મુજબ, દેશની માત્ર 57 ટકા શાળાઓમાં કોમ્પ્યુટર છે, જ્યારે 53 ટકા શાળાઓમાં ઈન્ટરનેટ સુવિધા છે. 90 ટકાથી વધુ શાળાઓ વીજળી અને છોકરા-છોકરી માટે અલગ શૌચાલય જેવી પ્રાથમિક સુવિધાઓથી સજ્જ છે.
16 લાખ છોકરીઓએ શાળા છોડી:દેશમાં 37 લાખ એડમિશન ઘટ્યા, તેમાં SC-ST-OBCના વિદ્યાર્થીઓ વધુ; સરકારી રિપોર્ટના ચોંકાવનારા આંકડા
