તારીખ- 5 ફેબ્રુઆરી સ્થળ- અમૃતસરનું લશ્કરી એરબેઝ યુએસ એરફોર્સનું એક C-17 ગ્લોબમાસ્ટર વિમાન 104 ગેરકાયદેસર ભારતીય ઇમિગ્રન્ટ્સને લઈને એરબેઝ પર ઉતર્યું. તે બધાના હાથમાં હાથકડી અને પગમાં સાંકળો હતી. ભારતીયો સાથેના આ વર્તન પર સંસદમાં પણ હોબાળો થયો. વિપક્ષે આરોપ લગાવ્યો કે ભારતીયોને આતંકવાદીઓની જેમ લાવવામાં આવ્યા હતા. સરકારને કોલંબિયા પાસેથી શીખવાની સલાહ આપી. હકીકતમાં અમેરિકાએ 26 જાન્યુઆરીએ કોલંબિયાના નાગરિકોને હાથકડી પહેરાવીને મોકલી દીધા હતા, પરંતુ કોલંબિયાના રાષ્ટ્રપતિ ગુસ્તાવો પેટ્રોએ અમેરિકાના વિમાનને દેશમાં ઉતરવા દીધું ન હતું. તેમણે કહ્યું કે અમેરિકામાં રહેતા કોલમ્બિયન નાગરિકો ગુનેગાર નથી. તેમની સાથે સન્માનપૂર્વક વર્તાવ થવો જોઈએ. આ પછી કોલંબિયા તેમને પોતાના વિમાનમાં પાછા લાવ્યું. હવે પ્રશ્ન એ છે કે જ્યારે કોલંબિયા જેવો નાનો દેશ અમેરિકા પ્રત્યે કઠોરતા બતાવી શકે છે, તો ભારત કેમ ન કરી શકે? કારણ સમજવા માટે, અમે 2 નિષ્ણાતો સાથે વાત કરી. ભારતના નરમ વલણના 4 સંભવિત કારણો… 1. મોદીની અમેરિકા મુલાકાત પહેલા ભારત વિવાદ ઇચ્છતું ન હતું વિદેશ બાબતોના નિષ્ણાત અને જેએનયુ પ્રોફેસર રાજન કુમાર કહે છે કે ભારત ટ્રમ્પના આ વલણ પર ચૂપ રહ્યું કારણ કે પીએમ મોદી તેમને 10 દિવસ પછી જ મળવાના હતા. ભારત નિવેદન જાહેર કરીને કોઈ નવો વિવાદ ઊભો કરવા માંગતું ન હતું. આ કારણે ટ્રમ્પ-મોદીની મુલાકાત રદ થવાનો ભય હતો. આ બાબતે, JNU ના પ્રોફેસર એ.કે. પાશા કહે છે- પીએમ મોદી ટ્રમ્પ પ્રશાસન વિરુદ્ધ બોલવાનું ટાળી રહ્યા છે કારણ કે તેઓ ટ્રમ્પ સાથે મિત્રતા મજબૂત કરવા માગે છે. ભારત વિશ્વના સૌથી શક્તિશાળી દેશ અમેરિકા સાથેના પોતાના સંબંધો બગાડવા માંગતું નથી. ઇન્ડિયન વર્લ્ડ કાઉન્સિલના સિનિયર રિસર્ચ ફેલો ફઝલુર રહેમાન સિદ્દીકીના મતે, ટ્રમ્પ વહીવટના શરૂઆતના તબક્કામાં ભારત સંબંધો બગાડવા માંગતું નથી. ભારતે કોલંબિયાની જેમ પગલાં ન લેવાનું કારણ ભૌગોલિક અને રાજકીય પરિસ્થિતિ પણ છે. કોલંબિયા એક નાનો દેશ છે, અમેરિકા તરફથી તેની આર્થિક અને સંરક્ષણ જરૂરિયાતો ભારત કરતા સંપૂર્ણપણે અલગ છે. ભારતની મોટી વસ્તી અમેરિકામાં રહે છે. ભારત તેની વિદેશ નીતિમાં અન્ય દેશો કરતાં વધુ આક્રમક વલણ બતાવતું નથી. 2. ભારત અમેરિકા સાથે ટેરિફ યુદ્ધ ઇચ્છતું નથી રાષ્ટ્રપતિ બન્યાના 10 દિવસ પછી ટ્રમ્પે મેક્સિકો અને કેનેડા પર 25% ટેરિફ લાદવાનો આદેશ આપ્યો. ટ્રમ્પે આરોપ લગાવ્યો કે આ દેશોની સરકારો ગેરકાયદેસર ઇમિગ્રન્ટ્સ સામે કડક કાર્યવાહી કરતી નથી. હકીકતમાં ગેરકાયદેસર ઇમિગ્રન્ટ્સ આ બંને દેશોની સરહદો દ્વારા અમેરિકામાં પ્રવેશ કરે છે. ગેરકાયદેસર ઇમિગ્રેશનના મુદ્દા પર ટ્રમ્પે કોલંબિયા પર 25% ટેરિફ પણ લાદ્યો હતો. પ્રો. રાજન કુમારના મતે, મોદી સરકાર ઇચ્છતી નથી કે ટ્રમ્પ વહીવટીતંત્ર આ મુદ્દા પર ભારત પર ટેરિફ લાદે. ટ્રમ્પે 4 ફેબ્રુઆરીએ ચીન પર 10% ટેરિફ લાદ્યો હતો. આના જવાબમાં ચીને પણ અમેરિકા પર 15% ટેરિફ લાદ્યો છે. ભારત અમેરિકા અને ચીન વચ્ચેના આ ટેરિફ યુદ્ધને એક તક તરીકે જોઈ રહ્યું છે. જો અમેરિકામાં ચીની વસ્તુઓ મોંઘી થશે, તો ત્યાં ભારતીય વસ્તુઓની માગ વધી શકે છે. વર્ષ 2023માં ચીને અમેરિકાને 427 બિલિયન યુએસ ડોલરનો માલ મોકલ્યો હતો. તે જ સમયે ભારતે અમેરિકાને 83.77 અબજ યુએસ ડોલરના માલની નિકાસ કરી હતી. ચીન ભારત કરતાં અમેરિકાને 5 ગણાથી વધુ નિકાસ કરે છે. આવી સ્થિતિમાં, ભારત અમેરિકામાં તેની નિકાસ વધારી શકે છે. ૩. અમેરિકા એકમાત્ર મોટો ભાગીદાર છે જેની સાથે વેપારમાં કોઈ નુકસાન નથી ભારતમાંથી માલ આયાત કરતા ટોચના 10 દેશોમાં, અમેરિકા એકમાત્ર એવો દેશ છે જેની સાથે ભારતનો વેપાર ખાધ નથી. 2023-24માં બંને દેશો વચ્ચે $118 બિલિયનથી વધુનો વેપાર થયો હતો. આમાં, ભારતનો વેપાર 37 અબજ ડોલરના સરપ્લસમાં હતો. જ્યારે ભારતને બાકીના 9 દેશો સાથે વેપાર ખાધનો સામનો કરવો પડ્યો. કોલંબિયાનો અમેરિકા સાથેનો વેપાર ભારત કરતા અડધાથી પણ ઓછો છે. 2023 માં બંને દેશો વચ્ચેનો વેપાર $33.8 બિલિયનનો હતો. જેમાં અમેરિકાની વેપાર ખાધ માત્ર 1.6 અબજ ડોલર હતી. પ્રોફેસર રાજન કુમારના મતે, અમેરિકા અને ભારત વચ્ચેના સંબંધોમાં વેપાર એક મહત્ત્વપૂર્ણ મુદ્દો છે. આર્થિક હોવા ઉપરાંત, આપણા સંબંધો સાંસ્કૃતિક અને રાજકીય રીતે પણ ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. અમેરિકા સાથેનો આપણો વેપાર લાંબા સમયથી ભારત માટે ફાયદાકારક રહ્યો છે. 4. ચીનનો સામનો કરવા માટે મજબૂત ભાગીદારોની જરૂર છે પ્રોફેસર રાજન કુમારના મતે, ટ્રમ્પ શરૂઆતથી જ અણધારી રહ્યા છે. ભારત અને ચીન વચ્ચેના સંબંધોમાં પહેલાથી જ તણાવ છે, આવી સ્થિતિમાં ભારત અમેરિકા સાથેના સંબંધોમાં તણાવ પેદા થાય તેવું ઇચ્છતું નથી. વર્તમાન પરિસ્થિતિમાં, ભારતને મજબૂત ભાગીદારોની જરૂર છે. ભારત પહેલાથી જ તેની ઉત્તરી અને ઉત્તર-પૂર્વીય સરહદો પર ચીનના પડકારનો સામનો કરી રહ્યું છે. આ સાથે, તે ઇન્ડો-પેસિફિક ક્ષેત્રમાં ચીન તરફથી પણ પડકારનો સામનો કરી રહ્યું છે. ભારતનો પરંપરાગત સાથી રશિયા, યુક્રેન સાથે યુદ્ધમાં ફસાયેલો છે. આનાથી ભારતને થતા શસ્ત્રોના પુરવઠા પર અસર પડી છે. બદલાતી વિશ્વ વ્યવસ્થા અને નવા ભૂ-રાજકીય પડકારો વચ્ચે ભારતને મજબૂત ભાગીદારોની જરૂર છે. આવી સ્થિતિમાં, ભારત હવે શસ્ત્રો માટે નવા રસ્તાઓ શોધી રહ્યું છે. ગયા મહિને જ ટ્રમ્પે ભારતને વધુ અમેરિકન શસ્ત્રો ખરીદવા કહ્યું હતું. ભારત પહેલાથી જ અમેરિકા પાસેથી 4 બિલિયન ડોલરના 31 ડ્રોન ખરીદવાની પ્રક્રિયામાં છે. આ ઉપરાંત, ભારતે 114 ફાઇટર જેટ ખરીદવા માટે વૈશ્વિક ટેન્ડર બહાર પાડ્યું છે. મોદી અને ટ્રમ્પ વચ્ચેની મુલાકાતમાં આ અંગે ચર્ચા થઈ શકે છે. ભારત એન્ટી-ટેન્ક ગાઇડેડ મિસાઇલ સિસ્ટમથી સજ્જ 100 સ્ટ્રાઇકર વિમાનો ખરીદશે અને પછીથી સરકારી માલિકીની કંપની દ્વારા તેનું સહ-ઉત્પાદન કરશે.
