જ્ઞાનેશ કુમાર બન્યા નવા મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર:પીએમ મોદીની અધ્યક્ષતામાં મળેલી બેઠકમાં લેવાયો નિર્ણય, રાહુલ ગાંધીએ વાંધો ઉઠાવ્યો હતો

વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વમાં મળેલી બેઠકમાં આગામી મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર તરીકે જ્ઞાનેશ કુમારના નામને મંજૂરી આપવામાં આવી છે. તેમનો કાર્યકાળ 26 જાન્યુઆરી, 2029 સુધી રહેશે. તેઓ વર્તમાન સીઈસીની નિવૃત્તિ પછી ચાર્જ સંભાળશે. રાજીવ કુમાર 18 ફેબ્રુઆરીએ નિવૃત્ત થઈ રહ્યા છે. તે જ સમયે, વિવેક જોશીને ચૂંટણી કમિશનર તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા છે. તેઓ હરિયાણાના મુખ્ય સચિવ અને 1989 બેચના IAS અધિકારી છે. પીએમ મોદીની અધ્યક્ષતામાં યોજાયેલી બેઠકમાં ગૃહમંત્રી અમિત શાહ અને લોકસભામાં વિરોધ પક્ષના નેતા રાહુલ ગાંધી હાજર રહ્યા હતા. આ પેનલની ભલામણ પર નવા સીઈસીની નિમણૂક કરવામાં આવી હતી. મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર, નવા સીઈસી માટે 5 નામોની યાદી આપવામાં આવી હતી. પરંતુ રાહુલે નામો પર વિચાર કરવાનો ઇનકાર કરી દીધો હતો. બેઠક બાદ રાહુલ ગાંધીએ એક અસંમતિ નોંધ જારી કરી હતી. આમાં તેમણે કહ્યું હતું કે આ મામલો સુપ્રીમ કોર્ટમાં પેન્ડિંગ છે, તેથી આ બેઠક થવી જોઈતી ન હતી. તે જ સમયે, કોંગ્રેસે કહ્યું હતું કે- અમે ઘમંડ સાથે કામ કરી શકતા નથી. સુપ્રીમ કોર્ટ જલ્દી નિર્ણય લઈ શકે તે માટે બેઠક મુલતવી રાખવી પડી. સિંઘવીએ કહ્યું- સરકારે સુપ્રીમ કોર્ટમાં સુનાવણી સુધી રાહ જોવી જોઈએ
કોંગ્રેસનેતા અને વરિષ્ઠ વકીલ અભિષેક મનુ સિંઘવીએ કહ્યું હતું કે સીઇસી પસંદગી સમિતિ સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણયનું ઉલ્લંઘન છે. ECEની પસંદગી માટે રચાયેલી સમિતિમાંથી CJIને દૂર કરીને, સરકારે સ્પષ્ટ કરી દીધું છે કે તે ચૂંટણીપંચની વિશ્વસનીયતા નહીં, પરંતુ એનું નિયંત્રણ ઇચ્છે છે. સિંઘવીએ જણાવ્યું હતું કે મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર અને અન્ય ચૂંટણી કમિશનરોની નિમણૂક માટેના નવા કાયદાને પડકારતો કેસ હાલમાં સુપ્રીમ કોર્ટમાં પેન્ડિંગ છે. આ કેસમાં સુનાવણી 19 ફેબ્રુઆરીએ છે. તે ફક્ત 48 કલાકની વાત હતી. સરકારે અરજીની વહેલી સુનાવણી માટે સુપ્રીમ કોર્ટનો સંપર્ક કરવો જોઈતો હતો. ચૂંટણીપંચની નિમણૂકને પડકારતી અરજી પર 19 ફેબ્રુઆરીએ સુનાવણી
સુપ્રીમ કોર્ટ 19 ફેબ્રુઆરીએ CEC અને ECની નિમણૂકને પડકારતી અરજી પર સુનાવણી કરશે. આ કેસની સુનાવણી 12 ફેબ્રુઆરીએ થવાની હતી, પરંતુ કેસ સૂચિબદ્ધ થયો ન હતો. ત્યાર બાદ વરિષ્ઠ વકીલ પ્રશાંત ભૂષણે જસ્ટિસ સૂર્યકાંત અને જસ્ટિસ એન કોટીશ્વર સિંહની બેન્ચ સમક્ષ આ મામલો ઉઠાવ્યો હતો. પ્રશાંતે કહ્યું હતું કે સીઇસી રાજીવ કુમાર 18 ફેબ્રુઆરીએ નિવૃત્ત થઈ રહ્યા છે. આવી સ્થિતિમાં સરકાર નવા સીઇસીની નિમણૂક કરી શકે છે, તેથી કોર્ટે આ મામલાની ટૂંક સમયમાં સુનાવણી કરવી જોઈએ. આના પર કોર્ટે 19 ફેબ્રુઆરીની તારીખ આપી અને કહ્યું હતું કે જો આ દરમિયાન કંઈ થશે તો એ કોર્ટના નિર્ણયને આધીન રહેશે, તેથી ચિંતા કરવાની કોઈ વાત નથી. આ મામલો મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર અને અન્ય ચૂંટણી કમિશનર અધિનિયમ, 2023ની બંધારણીયતાને પડકારતી અરજીઓનો છે. ચૂંટણીપંચમાં કેટલા કમિશનર હોઈ શકે છે?
બંધારણમાં ચૂંટણી કમિશનરોની સંખ્યા અંગે કોઈ નિશ્ચિત સંખ્યા નથી. બંધારણના અનુચ્છેદ 324(2)માં જણાવાયું છે કે ચૂંટણીપંચમાં મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર અને અન્ય ચૂંટણી કમિશનરોનો સમાવેશ થઈ શકે છે. તેમની સંખ્યા કેટલી હશે એ રાષ્ટ્રપતિ પર નિર્ભર છે. આઝાદી પછી દેશમાં ચૂંટણીપંચ પાસે ફક્ત મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર હતા. 16 ઓક્ટોબર 1989ના રોજ વડાપ્રધાન રાજીવ ગાંધીની સરકારે વધુ બે ચૂંટણી કમિશનરોની નિમણૂક કરી. આનાથી ચૂંટણીપંચ બહુ-સભ્ય સંસ્થા બન્યું. આ નિમણૂકો 9મી સામાન્ય ચૂંટણી પહેલાં કરવામાં આવી હતી. એ સમયે એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર આરવીએસ પેરી શાસ્ત્રીની પાંખો કાપવા માટે આ કરવામાં આવ્યું હતું. 2 જાન્યુઆરી 1990ના રોજ વીપી સિંહ સરકારે નિયમોમાં સુધારો કર્યો અને ચૂંટણીપંચને ફરીથી એક સભ્યની સંસ્થા બનાવી. 1 ઓક્ટોબર, 1993ના રોજ પી.વી. નરસિંહ રાવ સરકારે ફરીથી વટહુકમ દ્વારા બે વધુ ચૂંટણી કમિશનરોની નિમણૂકને મંજૂરી આપી. ત્યારથી ચૂંટણીપંચમાં મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર અને બે ચૂંટણી કમિશનરોનો સમાવેશ થાય છે.