ક્રૂડ ઓઇલના ભાવ ચાર વર્ષના નીચલા સ્તરે ($65.41 પ્રતિ બેરલ) પહોંચી ગયા છે. અગાઉ એપ્રિલ 2021 માં ભાવ પ્રતિ બેરલ $63.40 હતો. આ ઘટાડાને કારણે, પેટ્રોલ અને ડીઝલના રિફાઇનિંગમાંથી થતી આવક ઐતિહાસિક સ્તરે પહોંચી ગઈ છે. રેટિંગ એજન્સીઓ અનુસાર, હાલમાં તેલ કંપનીઓ પેટ્રોલ પર પ્રતિ લિટર ₹12-15 અને ડીઝલ પર પ્રતિ લિટર ₹6.12 નો નફો કમાઈ રહી છે. આમ છતાં તેલ કંપનીઓએ છેલ્લા એક વર્ષથી પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં ઘટાડો કર્યો નથી. તાજેતરમાં એવી શક્યતા હતી કે તેલ કંપનીઓ ભાવ ઘટાડશે. પરંતુ સરકારે એક્સાઇઝ ડ્યુટીમાં પ્રતિ લિટર ₹ 2 નો વધારો કર્યો. તેના આવરણ હેઠળ, કંપનીઓને કિંમતો ઘટાડવાથી બચાવી લેવામાં આવી. લાંબા સમયથી, તેલ કંપનીઓ નુકસાનનું કારણ આપીને ભાવ ઘટાડાનું ટાળી રહી છે. જ્યારે, વાસ્તવિકતા એ છે કે છેલ્લા 5 વર્ષમાં, 7 મોટી તેલ અને ગેસ કંપનીઓમાંથી, ફક્ત એક IOC ને 2019-20 માં એક વાર નજીવું નુકસાન થયું હતું. આ ઉપરાંત, આ કંપનીઓ વર્ષ-દર-વર્ષે જંગી નફો કમાઈ રહી છે. કેન્દ્ર સરકારના પેટ્રોલિયમ મંત્રાલયના પેટ્રોલિયમ પ્લાનિંગ અને એનાલિસિસ સેલ અનુસાર, કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારોએ 5 વર્ષમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલમાંથી 35 લાખ કરોડ રૂપિયા એકત્રિત કર્યા છે. કેન્દ્રને કુલ ₹21.4 લાખ કરોડની કમાણી થઈ કેન્દ્ર સરકારે એક્સાઇઝ ડ્યુટી, કોર્પોરેટ ડિવિડન્ડ અને આવકવેરામાંથી કુલ ₹21.4 લાખ કરોડની કમાણી કરી હતી, અને રાજ્ય સરકારો પાસેથી વેટ અને ડિવિડન્ડમાં તેના હિસ્સા તરીકે ₹13.6 લાખ કરોડની કમાણી કરી હતી. 85% સબસિડી ખર્ચ પેટ્રોલ અને ડીઝલ દ્વારા ભરપાઈ કરવામાં આવી રહ્યો છે 2024-25માં રાજ્ય સરકારોનું સબસિડી બિલ 4.7 લાખ કરોડ હતું. આ વર્ષે કેન્દ્રની કુલ સબસિડી ₹3.81 લાખ કરોડ હતી. બંનેને જોડીને, દેશમાં કુલ સબસિડી ₹8.51 લાખ કરોડ હતી. બદલામાં, રાજ્યોને પેટ્રોલ અને ડીઝલ પરના કરમાંથી ₹3.2 લાખ કરોડ મળ્યા અને કેન્દ્રને ₹4 લાખ કરોડ મળ્યા. સંયુક્ત કમાણી ₹7.2 લાખ કરોડ હતી. એટલે કે, કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો દ્વારા વિત રિત સબસિડીનો લગભગ 85% ભાગ પેટ્રોલ અને ડીઝલ પર કર લાદીને વસૂલવામાં આવ્યો હતો. કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો માટે પેટ્રોલ અને ડીઝલ આવકનો મુખ્ય સ્ત્રોત છે. કેન્દ્ર પેટ્રોલ પર પ્રતિ લિટર આશરે ₹22 ટેક્સ વસૂલ કરી રહ્યું છે
કેન્દ્ર સરકાર પેટ્રોલ પર ₹ 21.90 ટેક્સ વસૂલ કરે છે. દિલ્હી સરકાર ₹15.39 વેટ વસૂલ કરે છે. કુલ ટેક્સ ₹૩૭.૩૦ પ્રતિ લિટર છે. કેન્દ્ર સરકાર ડીઝલ પર પ્રતિ લિટર ₹ ૧૭.૮૦ વસૂલ કરે છે. દિલ્હી સરકાર પ્રતિ લિટર વેટ તરીકે ₹૧૨.૮૩ વસૂલ કરી રહી છે. બંને માટે કુલ ટેક્સ ₹30.63 પ્રતિ લિટર છે. દેશમાં પ્રતિ વ્યક્તિ સરેરાશ માસિક પેટ્રોલનો વપરાશ 2.80 લિટર અને ડીઝલ 6.32 લિટર છે. એટલે કે તે દર મહિને પેટ્રોલ પર ₹૧૦૪.૪૪ અને ડીઝલ પર ₹૧૯૩.૫૮ ટેક્સ ચૂકવે છે. બંને ઉમેરીએ તો કુલ ₹298 પ્રતિ માસ થાય છે.
પેટ્રોલ-ડીઝલ પર પ્રતિ લિટર 15 રૂપિયા સુધીનો નફો:ક્રૂડ ઓઇલના ભાવ ચાર વર્ષના નીચલા સ્તરે, તેલ કંપનીઓના ઐતિહાસિક નફા
