અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે કહ્યું છે કે ઈરાને એવું વિચારવાનું બંધ કરવું જોઈએ કે તેની પાસે પરમાણુ હથિયારો હોઈ શકે છે. આ ઉગ્રવાદી લોકો છે અને તેમને પરમાણુ શસ્ત્રો રાખવાની મંજૂરી આપી શકાય નહીં. ટ્રમ્પે કહ્યું કે જો ઈરાન આવું નહીં કરે તો અમે તેના પરમાણુ સુવિધા પર લશ્કરી હુમલો કરીશું. ટ્રમ્પે ઈરાન પર અમેરિકા સાથે પરમાણુ કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવામાં જાણી જોઈને વિલંબ કરવાનો પણ આરોપ લગાવ્યો. ટ્રમ્પની ચેતવણી એવા સમયે આવી છે જ્યારે થોડા દિવસો પહેલા જ ઓમાનમાં અમેરિકા અને ઈરાન વચ્ચે વાતચીત થઈ હતી. હવે આગામી રાઉન્ડની વાતચીત 19 એપ્રિલે રોમમાં યોજાશે. આ મહિનાની શરૂઆતમાં અમેરિકાએ હિંદ મહાસાગરના દૂરના ટાપુ ડિએગો ગાર્સિયામાં ઓછામાં ઓછા છ B-2 સ્ટીલ્થ બોમ્બર્સ તૈનાત કર્યા. નિષ્ણાતોના મતે આમ કરીને અમેરિકા ઈરાનને ડરાવવા માગે છે. અમેરિકા 2015માં પરમાણુ કરારમાંથી બહાર નીકળી ગયું હતું ઘણા મીડિયા અહેવાલોમાં ખુલાસો થયો છે કે ઈરાન યુરેનિયમને શસ્ત્રો-ગ્રેડ સ્તર સુધી શુદ્ધ કરવાની પ્રક્રિયાને ઝડપી બનાવી રહ્યું છે. 2015માં તેમના પ્રથમ કાર્યકાળ દરમિયાન ટ્રમ્પે ઈરાન અને પાંચ અન્ય મુખ્ય દેશો સાથેના પરમાણુ કરારમાંથી અમેરિકાને બહાર કાઢ્યું. ટ્રમ્પના મધ્ય પૂર્વના રાજદૂત સ્ટીવ વિટકોફ અને ઈરાનના વિદેશ પ્રધાન અબ્બાસ અરાકચીએ ઓમાનમાં નવા પરમાણુ કરાર પર વાટાઘાટોના પ્રથમ રાઉન્ડમાં હાજરી આપી હતી. વ્હાઇટ હાઉસે આ વાટાઘાટોને ‘સકારાત્મક અને રચનાત્મક’ ગણાવી. વાતચીત અંગે ટ્રમ્પે કહ્યું, ‘મને લાગે છે કે ઈરાન ફક્ત આપણને ટાળી રહ્યું છે, પરંતુ હજુ પણ અમને આશા છે કે ઈરાન ખૂબ જ જલ્દી એક કરાર પર પહોંચશે. ટ્રમ્પે ત્રણ દિવસ પહેલા ઈરાનને ધમકી આપી હતી ઓમાનમાં બેઠક પહેલા ટ્રમ્પે ઈરાનને ચેતવણી આપી છે કે જો તે પોતાનો પરમાણુ કાર્યક્રમ નહીં છોડે તો તેને પરિણામ ભોગવવા પડશે. ટ્રમ્પના પ્રેસ સેક્રેટરી કેરોલિન લેવિટે પત્રકારોને જણાવ્યું હતું કે, ટ્રમ્પની પ્રાથમિકતા એ સુનિશ્ચિત કરવાની છે કે ઈરાન ક્યારેય પરમાણુ હથિયાર ન મેળવે. ટ્રમ્પ રાજદ્વારી દ્વારા ઉકેલ લાવવાનું સમર્થન કરે છે, પરંતુ જો રાજદ્વારી નિષ્ફળ જાય તો કડક પગલાં લેવા પણ તૈયાર છે. કેરોલિન લેવિટે કહ્યું કે રાષ્ટ્રપતિ ટ્રમ્પે પહેલાથી જ સ્પષ્ટ કરી દીધું છે કે આ મામલે બધા વિકલ્પો ખુલ્લા છે. ઈરાન પાસે બે વિકલ્પો છે, કાં તો તે ટ્રમ્પની માંગણીઓ સ્વીકારે, અથવા ગંભીર પરિણામોનો સામનો કરવા માટે તૈયાર રહે. આ મુદ્દા પર ટ્રમ્પનો આ મક્કમ અભિપ્રાય છે. ઈરાન પાસે 6 પરમાણુ બોમ્બ બનાવવા માટે પૂરતું યુરેનિયમ છે 2018માં ટ્રમ્પે ઈરાન સાથેનો પરમાણુ કરાર રદ કર્યા પછી ઈરાનની બોમ્બ બનાવવાની ક્ષમતામાં વધારો થયો છે. આંતરરાષ્ટ્રીય પરમાણુ ઉર્જા એજન્સી અનુસાર, ઈરાને 60% શુદ્ધતાવાળા 275 કિલો યુરેનિયમનું ઉત્પાદન કર્યું છે. આ છ પરમાણુ બોમ્બ બનાવવા માટે પૂરતું છે. જો અમેરિકા અને ઈરાન વચ્ચે કોઈ કરાર ન થાય, તો આ વર્ષના અંત સુધીમાં અમેરિકા, ઈઝરાયલ અથવા બંને ઈરાનના પરમાણુ સ્થળો પર બોમ્બમારો કરવાનો નિર્ણય લઈ શકે છે. અમેરિકન, ઇઝરાયલી અને આરબ સૂત્રો કહે છે કે ટ્રમ્પ થોડા મહિનાઓ સુધી વાટાઘાટો પ્રક્રિયા ચાલુ રાખશે. ચાર મુખ્ય ઘટનાઓ પરથી સમજો… આ બે દેશો શા માટે લડતા રહે છે? 1953- બળવો: આ તે વર્ષ હતું જ્યારે અમેરિકા અને ઈરાન વચ્ચે દુશ્મનાવટ શરૂ થઈ હતી. અમેરિકન ગુપ્તચર એજન્સી CIAએ બ્રિટન સાથે મળીને ઈરાનમાં બળવો કર્યો. ચૂંટાયેલા વડાપ્રધાન મોહમ્મદ મોસાદેકને હટાવીને ઈરાનના શાહ રેઝા પહલવીને સત્તા સોંપવામાં આવી. આનું મુખ્ય કારણ તેલ હતું. મોસાદ્દેક તેલ ઉદ્યોગનું રાષ્ટ્રીયકરણ કરવા માંગતા હતા. 1979- ઈરાની ક્રાંતિ: ઈરાનમાં એક નવા નેતાનો ઉદય થયો- આયાતુલ્લાહ રુહોલ્લાહ ખોમેની. ખોમેની પશ્ચિમીકરણ અને ઈરાનની અમેરિકા પર નિર્ભરતાના સખત વિરોધી હતા. શાહ પહલવી તેમનું નિશાન હતું. ખોમેનીના નેતૃત્વમાં ઈરાનમાં અસંતોષ વધવા લાગ્યો. શાહને ઈરાન છોડવું પડ્યું. 1 ફેબ્રુઆરી, 1979ના રોજ ખોમેની દેશનિકાલમાંથી પાછા ફર્યા. 1979-81- દૂતાવાસ કટોકટી: ઈરાન અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ વચ્ચે રાજદ્વારી સંબંધો તૂટી ગયા. ઈરાની વિદ્યાર્થીઓએ તેહરાનમાં યુએસ દૂતાવાસ પર કબજો કર્યો. 52 અમેરિકન નાગરિકોને 444 દિવસ સુધી બંધક બનાવવામાં આવ્યા હતા. 2012માં આ વિષય પર “આર્ગો” નામની હોલીવુડ ફિલ્મ રિલીઝ થઈ હતી. આ દરમિયાન, ઇરાકે અમેરિકાની મદદથી ઈરાન પર હુમલો કર્યો. આ યુદ્ધ આઠ વર્ષ સુધી ચાલ્યું. 2015- પરમાણુ કરાર: ઓબામાના યુએસ રાષ્ટ્રપતિ તરીકેના કાર્યકાળ દરમિયાન બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધોમાં થોડો સુધારો થવા લાગ્યો. ઈરાન સાથે પરમાણુ કરાર થયો હતો, જેમાં ઈરાન તેના પરમાણુ કાર્યક્રમને મર્યાદિત કરવા સંમત થયું હતું. બદલામાં, તેના પર લાદવામાં આવેલા આર્થિક પ્રતિબંધોમાં થોડી છૂટછાટ આપવામાં આવી હતી, પરંતુ ટ્રમ્પે રાષ્ટ્રપતિ બન્યા પછી આ કરાર રદ કર્યો. ફરી દુશ્મનાવટ શરૂ થઈ.
