સુપ્રસિદ્ધ ગાયક ઉદિત નારાયણે બાળપણમાં ગાયક બનવાનું સપનું જોયું ત્યારે તેમના પિતાને લાગ્યું કે ખેડૂતનો દીકરો ગાયક નહીં બની શકે. તેમના પિતા હરેકૃષ્ણ ઝા ઈચ્છતા હતા કે તેઓ ખેતી કરે અથવા ડૉક્ટર અને એન્જિનિયર બનવાનું વિચારે. ઉદિત નારાયણની માતા ભુવનેશ્વરી દેવી લોક ગાયિકા છે. તેમને તેમના પુત્રમાં વિશ્વાસ હતો કે એક દિવસ તેમનો પુત્ર મહાન ગાયક બનશે. આજે ઉદિત નારાયણે 40 વિવિધ ભાષાઓમાં 25 હજાર ગીતો ગાયા છે. આજે 69 વર્ષની ઉંમરે પણ તેમના અવાજમાં એવી જ તાજગી છે. ઉદિત કહે છે કે મારી માતા 106 વર્ષની છે. આજે પણ તે ઘરે ગાતી રહે છે. તેમનું ગાયન સાંભળીને હું હંમેશા પ્રેરણા અનુભવું છું. આજે ઉદિત નારાયણ તેમનો 69મો જન્મદિવસ ઉજવી રહ્યા છે. આ પ્રસંગે તેમણે દિવ્ય ભાસ્કર સાથે ખાસ વાતચીત કરી હતી. જાણો વાતચીત દરમિયાન તેમણે શું કહ્યું, તેમના જ શબ્દોમાં… રેડિયો પર ગીતો સાંભળીને ગાવાનું શીખ્યો- ઉદિત નારાયણ
‘હું રેડિયો પર લતા મંગેશકર, રફી સાહબ અને કિશોર કુમારના ગીતો સાંભળતો હતો. તે સમયે રેડિયો ગામડાના વડા કે કોઈ મોટા માણસના ઘરે જ મળતો. હું દૂરથી રેડિયો પર ગીતો સાંભળીને ગાવાનું શીખ્યો. મારી માતા ગામના ઘરોમાં ગાતી હતી. મને તેમની પાસેથી જ ગાવાની પ્રેરણા મળી.’ પિતા ડોક્ટર કે એન્જિનિયર બનાવવા માંગતા હતા
‘મારા પિતાજીને મારી ગાયકીથી ખૂબ ગુસ્સો આવતો હતો. તેઓ કહેતા હતા કે ભણીને ડોક્ટર અને એન્જિનિયર બન. તું ખેડૂત પુત્ર છો. ખેડૂતનો દીકરો મુંબઈ જઈને ગાયક બને એ શક્ય નથી. તેથી આ સ્વપ્ન જોવું નકામું છે. શોખ માટે ગાવું એ અલગ વાત છે, પણ એમાં કારકિર્દી ક્યાંથી બને?’ મેળામાં ગીતો ગાઈને 4-5 રૂપિયા કમાતા હતા.
‘ગામડાના નાના મેળામાં હું ગાતો. મારા મોટા ભાઈ દિગંબર ઝા મને તેમના ખભા પર નદી પાર મેળામાં લઈ જતા. મને 4-5 રૂપિયા મળતા હતા. આટલા પૈસા માટે વ્યક્તિને ઘણું સુખ મળી શકે છે. શાળામાં રજા હોય ત્યારે પણ તે ગાતો હતો. હું બિહારમાંથી 10મા સુધી ભણ્યો હતો, પરંતુ જીવનમાં શું કરવું તે મને સમજાતું નહોતું.’ નેપાળ રેડિયોથી શરૂઆત કરી
તે દરમિયાન તેઓ એક મંત્રીજીના ત્યાં ગાવા ગયા હતા. ગીત સાંભળીને તેઓ ખૂબ જ પ્રભાવિત થયો હતો. તેમણે કહ્યું કે જો તમે નેપાળ રેડિયો માટે મૈથિલી લોકગીતો ગાવા માંગતા હોવ તો હું ભલામણ કરી શકું છું. તે પછી હું કાઠમંડુ ગયો અને રેડિયોમાં જોડાયો. હું ત્યાં 12મા ધોરણમાં ભણ્યો હતો. દિવસ દરમિયાન રેડિયો પર ગાતા. તે રાત્રે ભણતો અને ફાઈવ સ્ટાર હોટલમાં જઈને ગીતો પણ ગાતો. ત્યાંથી મને થોડા પૈસા મળતા હતા, જે રહેવા માટે પૂરતા હતા. આ રીતે 7-8 વર્ષ ત્યાં વીતી ગયા. જ્યારે મને રફી સાહબ સાથે તક મળી ત્યારે હું માની શકતો નહોતો.
‘1978માં મુંબઈ આવીને અને અહીંના ભારતીય વિદ્યા ભવનમાંથી શાસ્ત્રીય સંગીતના પાઠ લીધા. સાંજે વર્ગો હતો. દિવસ દરમિયાન તમામ સંગીત નિર્દેશકોને તેમના સ્ટુડિયોમાં મળવા જતો હતો. મને દિગ્ગજ ગાયક મોહમ્મદ રફી સાહબ સાથે ફિલ્મ ‘ઉન્નીસ-બીસ’માં ગીત ગાવાની પહેલી તક મળી. મારા માટે તે સપનાથી ઓછું ન હતું. હું માની શકતો ન હતો કે હું નાનપણથી સાંભળતો આવ્યો છું એવી વ્યક્તિ સાથે મને ગાવાનો મોકો મળશે. લતા મંગેશકર સાથે ગાવાનો મને આનંદ છે
‘ઉન્નીસ-બીસ’ ફિલ્મ પછી મને જોઈતા ગીતો નહોતા મળી રહ્યા. 1978 થી 1988 સુધી ઘણો સંઘર્ષ થયો. આ સમયગાળા દરમિયાન મને ફિલ્મોમાં 2-4 લાઇનના ગીતો મળતા રહ્યા. ‘કયામત સે કયામત તક’ મળ્યા પછી પાછું વળીને જોયું નથી. મારી કારકિર્દીમાં મેં લતા મંગેશકરજી સાથે જેટલા ગીતો ગાયા છે. મને નથી લાગતું કે મારી પેઢીના કોઈ ગાયકે આટલા ગીતો ગાયા હશે. ‘ડર’, ‘દિલ તો પાગલ હૈ’, ‘દિલવાલે દુલ્હનિયા લે જાયેંગે’, ‘વીર ઝારા’ જેવી ઘણી ફિલ્મોમાં ગાવાની તક મળી. હું આને મારું સૌભાગ્ય ગણું છું. કહેવાય છે કે પુરૂષની સફળતામાં સ્ત્રીનો મોટો ફાળો હોય છે. ઉદિત નારાયણની કારકિર્દીમાં તેમની પત્ની દીપા નારાયણનું બહુ મોટું યોગદાન છે. ઉદિત નારાયણના જન્મદિવસ પર તેમની પત્ની અને ગાયિકા દીપા નારાયણે દિવ્ય ભાસ્કર સાથે વાત કરી હતી. મને આશ્ચર્ય થયું કે ઉદિત જી શું ગાતા હશે?
હું એર હોસ્ટેસ હતી. મને ગાવાનો પણ શોખ હતો. હું નેપાળીમાં એક મ્યુઝિક આલ્બમ બહાર પાડવા માંગતી હતી. સંગીત નિર્દેશકે મને ઉદિતજી સાથે પરિચય કરાવ્યો. ત્યાં સુધી તેમને ઓળખતી નહોતી. તેઓ ખૂબ જ પાતળા હતા. મને લાગ્યું કે તેઓ આટલા પાતળા છે, તેઓ કેવી રીતે ગાતો હશે? પરંતુ જ્યારે તેમણે ગાયું ત્યારે તેમનો અવાજ સાંભળીને મને આશ્ચર્ય થયું. નેપાળી ભાષામાં તે સુપર હિટ આલ્બમ સાબિત થયું. આ પછી લોકોએ નેપાળ આવીને ઉદિત જી અને મારા અવાજમાં આલ્બમ રેકોર્ડ કરવાનું શરૂ કર્યું. કહ્યું એક દિવસ ખિસ્સામાં રાખીશ
ઉદિત જી મને પસંદ કરવા લાગ્યા હતા. એક દિવસ રેકોર્ડિંગ દરમિયાન મારી સામે જોઈ રહ્યા હતા. મેં વિચાર્યું કે તમે મને આમ કેમ જોઈ રહ્યા છો? એક દિવસ તેમણે મને કહ્યું કે હું તમને મારા ખિસ્સામાં રાખીશ. હું ના સમજી શકી કે તેઓ શું કહેવા માગો છો? ત્યારે તેમણે કહ્યું કે હું તમને મારા દિલમાં રાખીશ, હું તમને પ્રેમ કરીશ. મેં વિચાર્યું કે જો તમે સારા વ્યક્તિ અને સારા ગાયક છો તો તમારે લગ્ન કરી લેવા જોઈએ. ઉદિતજી જ્યારે સ્થિર થયા ત્યારે તેમણે નોકરી છોડી દીધી.
લગ્ન પછી પણ મેં કામ ચાલુ રાખ્યું. ફિલ્મ લાઈન ક્યારે સફળ થશે તેની કોઈ ખાતરી નથી. હું વિચારતી હતી કે ઉદિતજી પહેલા સ્થિર થાય અને પછી નોકરી છોડી દે. જ્યારે ‘કયામત સે કયામત તક’ હિટ થઈ અને ઉદિત જીની ગાડી ઉપડી, ત્યારે મેં નોકરી છોડી દીધી. આ દરમિયાન પુત્ર આદિત્ય નારાયણનો જન્મ થયો. ઉદિતજી ઘણી વાર મને નોકરી છોડવાની વાત કરતા. આદિત્ય અને સાસુ-સસરાની સેવામાં દિવસ પસાર થતો હતો. ગમે તેમ કરીને જોબ માટે સમય કાઢવો મુશ્કેલ હતો. તેમ છતાં મેં ઉદિતજીને કહ્યું કે પહેલા એક સારો ફ્લેટ ખરીદો અને થોડું બેંક બેલેન્સ જાળવી રાખો. તે પછી હું નોકરી છોડી દઈશ. એક રૂમમાં 9-10 છોકરાઓ સાથે રહેતા હતા
લગ્ન પહેલા મેં કાલીના સાંતાક્રુઝમાં નાનો ફ્લેટ લીધો હતો. લગ્ન પછી ઉદિતજી મારી સાથે એ જ ફ્લેટમાં શિફ્ટ થઈ ગયા. જ્યારે ઉદિતજી મુંબઈ આવ્યા ત્યારે તેઓ 9-10 છોકરાઓ સાથે મહાલક્ષ્મીના એક રૂમમાં પેઈંગ ગેસ્ટ તરીકે રહેતા હતા. તેમના સંઘર્ષ દરમિયાન તેમણે 7-8 મકાનો બદલ્યા હશે. અમારું જીવન કાલિનાના ફ્લેટથી શરૂ થયું. એટલા માટે અમે આજ સુધી તે ફ્લેટ વેચ્યો નથી. જ્યારે તે નેપાળી ફિલ્મમાં હીરો બન્યો તો તેને હિન્દીમાં પણ ઓફર મળવા લાગી.
જ્યારે ઉદિતજી ગાવા માટે સંઘર્ષ કરી રહ્યા હતા ત્યારે તેમને નેપાળી ફિલ્મ ‘કુસુમે રૂમાલ’માં અભિનય કરવાની તક મળી. આ ફિલ્મમાં મને હીરોઈનની ઓફર કરવામાં આવી હતી અને ઉદિત જીને હીરોની ઓફર કરવામાં આવી હતી. મેં અભિનય નહોતો કર્યો, પરંતુ ઉદિતજીએ એક ફિલ્મ કરી અને તે ફિલ્મ સુપરહિટ થઈ. જોકે, ઉદિત જીને અભિનય કરવાનું મન ન થયું. મેં જ તેમને અભિનય માટે પ્રોત્સાહિત કાર્ય હતા. કારણ કે તે સમયે પૈસાની ખૂબ જરૂર હતી. આ પછી બીજી નેપાળી ફિલ્મ બની. જેમાં તેમનો ડબલ રોલ હતો. પછીથી મને હિન્દી ફિલ્મોમાં પણ અભિનયની ઓફર મળવા લાગી, પણ મને લાગ્યું કે મારે બે હોડીમાં પગ ન મૂકવો જોઈએ. જો ઉદિત જીને ગાયક બનવું હોય તો તેમણે તે બનવું જોઈએ. અમે એટલા વ્યસ્ત હતા કે તેમને જમવાનો સમય નહોતો મળતો
ભગવાનની કૃપા હતી કે ફિલ્મ ‘કયામત સે કયામત તક’ પછી ઉદિતજી ખૂબ જ વ્યસ્ત થઈ ગયા. તે સમયે અમે દિવસમાં ઓછામાં ઓછા 8-10 ગીતો રેકોર્ડ કરતા. ઘણા શો પણ હતા. ક્યારેક જમવાનો પણ સમય ન હતો. તે કારમાં જ તેમને પોતાના હાથે ખવડાવતી હતી. સફળ થયા પછી પણ ઉદિતજી પહેલા જેટલા જ નમ્ર છે. હું મારા પોતાના હાથે જે કંઈ બનાવું છું, તે આપું છું. ખૂબ પ્રેમથી જમી લે છે. હું તેમના કપડાં પણ ડિઝાઇન કરું છું. માતાનું ગાયન સાંભળવું હંમેશા મને પ્રેરણા આપે છે.
આ જ તાજગી છેલ્લા 41 વર્ષમાં ઉદિત નારાયણની ગાયકીમાં જોવા મળે છે. તેઓ આનો શ્રેય તેની માતા ભુવનેશ્વરી દેવીને આપે છે. હાલમાં જ એક ઈન્ટરવ્યુ દરમિયાન ઉદિત નારાયણે કહ્યું હતું કે મારી માતા 106 વર્ષની છે. આજે પણ તે ઘરે ગાવાનું ચાલુ રાખે છે. તેમની ગાયકી સાંભળીને મને હંમેશા પ્રેરણા મળે છે. જો તે આ ઉંમરે ગાઈ શકે છે તો હું કેમ નહીં? આ વિચાર મને વધુ સારું ગાવાની પ્રેરણા આપે છે. 5 વખત ફિલ્મફેર એવોર્ડ મળ્યો
ઉદિત નારાયણને 5 વખત ફિલ્મફેર એવોર્ડ મળ્યો છે. પહેલીવાર ફિલ્મ ‘કયામત સે કયામત તક’ના સુપરહિટ ગીત ‘પાપા કહેતે હૈં’ માટે તેમને ફિલ્મફેર એવોર્ડ મળ્યો હતો. દીપા નારાયણ કહે છે, ‘જ્યારે અમે આ એવોર્ડ માટે ગયા ત્યારે ઉદિતજી ખૂબ જ નર્વસ હતા. આ એવોર્ડ મેળવવો એ અમારા જીવનની ખૂબ જ ભાવનાત્મક ક્ષણ હતી. તે દિવસે હું ઉદિતજીને જમવા લઈ ગયા, પણ ખુશીને કારણે તેઓ ખાઈ શક્યા નહીં. પદ્મશ્રી અને પદ્મ ભૂષણથી સન્માનિત
2009 માં, ઉદિત નારાયણને સંગીતની દુનિયામાં તેમના મહત્વપૂર્ણ યોગદાન માટે ભારત સરકાર દ્વારા પદ્મશ્રી પુરસ્કારથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા. 2016માં તેમને પદ્મ ભૂષણથી નવાજવામાં આવ્યા હતા. 4 વખત રાષ્ટ્રીય ફિલ્મ પુરસ્કાર મેળવ્યા
ઉદિત નારાયણને 2001માં ફિલ્મ ‘લગાન’ની ‘મિત્વા’ અને ‘દિલ ચાહતા હૈ’ની ‘જાને ક્યૂં લોગ’ માટે સર્વશ્રેષ્ઠ પુરુષ પ્લેબેક સિંગરનો રાષ્ટ્રીય ફિલ્મ પુરસ્કાર મળ્યો હતો. 2002માં તેને ફિલ્મ ‘જિંદગી ખૂબસૂરત હૈ’ના ગીત ‘છોટે છોટે સપને હો’ માટે અને 2004માં ફિલ્મ ‘સ્વદેશ’ના ગીત ‘યે તારા વો તારા’ માટે નેશનલ એવોર્ડ મળ્યો હતો. ટૂંક સમયમાં ઉદિત નારાયણને અમૃત રત્ન એવોર્ડથી સન્માનિત કરવામાં આવશે. દીપા નારાયણ કહે છે- 17 વર્ષ પછી પહેલો નેશનલ એવોર્ડ મળ્યો. જ્યારે તેણીએ તેના વિશે સાંભળ્યું, ત્યારે તે આનંદથી કૂદી પડી અને પલંગ પરથી નીચે પડી. પ્રથમ ભોજપુરી ફિલ્મને નેશનલ એવોર્ડ મળ્યો હતો
ઉદિત નારાયણે ભોજપુરી ફિલ્મ ‘કબ હોઈ ગવના હમાર’નું નિર્માણ કર્યું છે. ભોજપુરી સિનેમાની આ પહેલી ફિલ્મ છે. જેના માટે ઉદિત નારાયણે નિર્માતા તરીકે નેશનલ ફિલ્મ એવોર્ડ જીત્યો હતો.
બાળપણમાં મેળામાં ગીતો ગાતા હતા:શરૂઆતમાં 5 રૂપિયા કમાતા હતા; પિતા કહેતા- ખેતી કરો, આજે 25000 ગીતો ગાયા છે
